Toshkent moliya instituti
Yüklə 1,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
61
«Biz oldimizga qanday vazifa qo’ymaylik, qanday muammoni echish zaruriyati tug’ilmasin, gap oxir-oqibat baribir kadrlarga borib taqalaveradi. Mubolag’asiz aytish mumkinki, bizning kelajagimiz, mamlakatimiz kelajagi o’rnimizga kim kelishiga yoki boshqacharoq aytganda, qanday kadrlarni tayyorlashga bog’liqdir» 20 . Mamlakatimizda amalga
oshirilayotgan siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy o’zgarishlar, islohotlar ta’lim standartlarini o’zgartirishga, yangi fan, o’quv kurslarini kiritishnigina emas, balki dars o’tish metodlarini ham o’zgartirishni, talabalarni darsga qiziqib, faol qatnashishlarini ta’minlaydigan metodlarni qo’llash ehtiyojlarini keltirib chiqardi. Shuning uchun jahon pedagogikasida asosiy e’tibor talabalarda ana shu xislatlarni hosil qilishga qaratildi. Tajriba talabalarda aynan ana shu xislatlar, ko’nikmalarni hosil qilishda dars berishning interaktiv metodlarini qo’llash ijobiy natija berishini ko’rsatdi. Bu uslublar dars o’tishni dialog tarzda amalga oshirishga, ayniqsa, talabalarni darsga faol qatnashishlarini ta’minlashga qaratilgan. Jahonning etakchi banklari va dasturchilari tomonidan ishlab chiqarilayotgan yangi zamon talablariga javob bera oladigan banklarning zamonaviy xizmat turlari mijozlar uchun ancha qulayliklar yaratmoqda. Respublikamizda bugungi kunda internet va mobil-banking xizmatlarini ko‘rsatayotgan banklar soni sanoqli, albatta. Ammo mamlakatimizda internet foydalanuvchilari soni tobora oshib borayotgani banklar oldiga ushbu yo‘nalishni rivojlantirishga jiddiy kirishish zaruratini qo‘yadi. Qolaversa, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yilning 26 noyabrdagi qaroriga ko‘ra, O‘zbekistondagi barcha tijorat banklari 2015 yilga qadar jismoniy va yuridik shaxslarga internet-banking xizmatlarini ko‘rsatishni boshlashlari lozim. O‘zbekistonda internet-banking 2007 yili paydo bo‘lgandi. Avvalo, korporativ mijozlar uchun yo‘lga qo‘yilgan ushbu xizmat keyinchalik jismoniy shaxslarga ham ko‘rsatila boshlandi.
20 Karimov I. A. Barkamol avlod orzusi. T.: «Sharq», 1998, 83-bet 62
Global tarmoq orqali amalga oshiriladigan moliyaviy amaliyotlar, bank xizmatlari ko‘rsatish jarayonida xavfsizlik masalasi ham asosiy e'tiborda turadi. Hozirda tijorat banklari zamonaviy hizmatlari uzatilayotgan axborot xalqaro kriptografiya formatidan foydalangan holda shifrlash yo‘li bilan himoyalanadi. Aloqador tomonlar buning uchun elektron raqamli imzodan foydalanishadi. Identifikatsiya tizimi amaliyotni bajarayotgan taraflarning haqqoniyligi tasdiqlanishini kafolatlaydi.Ma'lumki, elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan elektron hujjatlar qog‘ozda chop etilgan va taraflarning imzolari va muhrlari bilan tasdiqlangan hujjatlar bilan bir xil yuridik kuchga ega. Bir necha millionlik internet foydalanuvchilar miqyosida olib qaralsa, yuqoridagi ko‘rsatkichlar juda kam. Biroq mazkur yo‘nalishni rivojlantirish uchun banklarimiz tomonidan ilk qadamlar tashlangan. Endilikda bu qadamlarni ildamlashtirish lozim, xolos. Dars o’tishda qo’llaniladigan metodlarni shartli ravishda: an’anaviy dars o’tish uslublari hamda talabalar faolligini oshiruvchi interaktiv metodlarga ajratish mumkin. An’anaviy dars o’tishda darsning asosiy maqsadi ko’proq tushuntirishga qaratilgan bo’lib, o’qituvchi - bilim beruvchi, o’quvchi-talaba bilim oluvchi rolini bajaradi. Ularni o’rganilayotgan mavzuni qay darajada o’zlashtirganlarini nazorat qilish jarayonida bildirgan fikrlariga qarab aniqlanadi. Pedagoglar, pedagog-olimlar dars jarayonida o’quvchi, talabalar o’rtasida hamda ular bilan o’qituvchi orasida yuqori darajada hamkorlik o’rnatilsa, uni interaktiv hisoblashadi. Odatda bunday hamkorlik u yoki bu muammoni echish yo’llarini fikrlashib topishda, qabul qilingan qarorni qay darajada qo’llasa bo’lishini muhokama qilishda o’rnatiladi. Shunga alohida e’tibor berish kerakki, muhokama jarayoni uni javoblaridan ham muhimroq. Ta’lim interaktiv metodlarining maqsadi bilim berish emas, balki o’quvchi, talabalarda mustaqil ravishda o’qish, izlanish, savollarga javob topish, qaror qabul qilish ko’nikmasini shakllantirishdir. Dars o’tishning talabalar faolligini oshiruvchi interaktiv metodlari ayrim adabiyotlarda noan’anaviy dars o’tish metodlari deb ham ta’riflanadi. Hozirgi 63
paytda butun dunyoda faol interaktiv metodlarni qo’llashni dars o’tishning samarali metodi sifatida tan olinib, keng qo’llanilmoqda. Interaktiv metodika o’zaro hamkorlikning nihoyatda ko’p usul va turlarini qamrab oladi. Lekin metodik usul qanday bo’lishidan qat’iy nazar, o’quvchi talabalarning tajribalari asosiy ta’lim manbai hisoblanadi. Hamkorlik asosida amalga oshirilayotgan metodlarning asosiy xususiyati shundaki, unda o’quvchi, talaba o’zi uchun nimanidir kashf qiladi. Interaktiv metodlar «o’qishga va uqishga» o’rgatadi. U o’quvchi-talabalarning nihoyatda katta intellektual potensialidan foydalanish imkonini beradi, ularni o’quv jarayonida faol qatnashishlarini ta’minlaydi. O’quv jarayonida nafaqat hamkorlik, balki musobaqa, bellashuv elementlarini ham qo’llash imkonini beradi. “O’zbekiston Respublikasi tijorat banklari zamonaviy xizmatlarini shakllantirish va rivojlantirish masalalri” mavzusini o’qitishda tadqiqot metodidan foydalanishda dars o’tish samaradorligini oshirish talabalarni o’z fikrini ifodalashi uchun keng imkoniyat yaratib beribgina qolmay, o’rtoqlarining fikri, asoslari, dalillarini tinglab, o’z fikridan qaytishi yoki fikrini tamomila o’zgartirishi va yangidan yangi izlanishlanishlarni vujudga keltirishi mumkin. Interaktiv metodlar boshqalarning fikriga hurmat bilan qarashga, uni sabr-toqat bilan eshitishga ham o’rgatadi. Auditoriyada hamkorlik muhitini yaratishning real imkoniyatini yaratadi. O’qituvchi yaxshi dars berishning tayyor resteptiga emas, balki interaktiv metodlarga asoslangan ta’lim texnologiyasiga ega bo’lishi kerak. U ijodiy hamkorlikda ishlashga va mas’uliyatli qarorlar qabul qilish uchun tayyor turishga o’rgatadi. “O’zbekiston Respublikasi tijorat banklari zamonaviy xizmatlarini shakllantirish va
rivojlantirish masalalri” mavzusini tadqoqot metodi texnologiyasidan foydalanishda dars o’tish samaradorligini oshirish pedagoglarda: · darsda o’rganilayotgan mavzuga qiziqish uygotishni ta’minlaydi; · o’quv materialini puxta o’zlashtirish imkonini beradi; · o’quvchi, talabaning tahliliy fikrlashini rivojlantiradi;
64
· barcha o’quvchi, talabalarni o’quv jarayoniga tortish, faolligini oshirish uchun sharoit yaratadi; · guruhda ko’ngildagidek ijobiy psixologik iqlim, muhit yaratadi. Dars berish jarayonida turli metodlarni qo’llashni hozirgi paytda keng targib qilinayotganiga qaramay hali kutilgan natijaga erishilgani yo’q. Buning qator sabablari quyidagicha: · dars jarayonini turli metodlar asosida tashkil etish, metodlarni qanday qo’llash bo’yicha metodik qo’llanmalarning yo’qligi; · tadqoqot metodlarni qo’llash bo’yicha o’tkaziladigan darslarga tayyorgarlikning ko’p vaqt talab qilishi; · tadqoqot metodlarni keng qo’llash uchun barcha oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlarida moddiy bazaning etarli emasligi; · tadqoqot metodlarni keng qo’llab, dars o’tish o’qituvchidan chuqur bilim va mahorat talab qilishi; · barcha o’qituvchilarni bunga birday jalb qilishning qiyinligi va hokazolar. Bundan tashqari, o’quv jarayonini tashkil etishdagi qiyinchiliklar va kamchiliklar ham turli metodlarni qo’llab, dars o’tishga to’sqinlik qiladi. O’qish jarayonini tashkil etishdagi qiyinchiliklar: a) butun o’quv jarayonini tashkil qilishga tegishli; b) o’quv materialining ma’lum bir qismiga tegishli bo’lishi mumkin. Kamchiliklar esa: 1) umumiy xarakterga ega bo’lgan; 2) o’quv jarayonidagi individual to’siqlar; 3) guruh tufayli kelib chiqqan qiyinchilik; 4) dars jarayonini tashkil qilishdagi qiyinchiliklar tufayli kelib chiqqan to’siqlar. Takliflarga keladigan bo’lsam “O’zbekiston Respublikasi Tijorat Banklari zamonaviy xizmatlarini shakillantirish va rivojlantirish masalalari” mavzusini o’qitish uchun talabalarda avvalam bor infarmatika va axborot texnologiyalari to’g’risida etarlicha bilimga ega bo’lishlari shart deb hisoblayman. Qolaversa 65
“Bank ishi” yo’nalishida taxsil olayotgan talabalaning dars mashg’ulotlariga infoarmatika va axborot texnoloiyalari fani soatlarini ko’paytirish kerak. Sababi bank tizimi infarmatsion texnologiyalari bilan uzviy bog’liq xamda talabalarda axborot texnologiyalari to’g’risida ma’lumotga ega bo’lsalar mavzuni tushuntirishda o’qituvchida ortiqcha qiyinchiliklar bo’lmaydi. Shu bilan birgalikda darsni tashkil qilish bilan bogliq qiyinchiliklar - shovqin, dars paytidagi tanaffus, darsni boshqalar tomonidan buzilishi tufayli kelib chiqishi mumkin. Dars jarayonida qo’llanishi kerak bo’lgan texnik vositalar, darslik, zarur o’quv qurollari etishmasligi kabilar ham qiyinchiliklar to’g’diradi. O’qituvchininig o’z fanini puxta bilmasligi, fanga doir yangiliklardan xabardor emasligi, o’zini biror-bir aybi bor yoki biror narsa etishmayotganday tutishi ham dars o’tishda qiyinchilik tugdiradi. Talabalarning darsda o’zini tuta bilmasligi, o’zaro raqobatlashuvi, ham dars o’tkazishga to’siq bo’lishi mumkin.
Yüklə 1,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|