Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

YUQORI JAG” SUYAGI - maxilla 
Yuqori jag - maxilla - kallaning Yuz qismini hosil etishda katnashadigan, 
govakli suyaklar guruhiga kiradi. Bu suyakda tanasi v turt o‗simtasi tafovut etiladi. 
Peshona suyagi bilan birlashadigan, Yuqori tarafga Yunalga o‗simta - processus 
frontalis, tanglay suyagi bilan birlashadiga o‗simtaga - processus palatinus, Yonoq 
suyagi bilan birikuvchi o‗simtaga - processus zygomaticus, tishlar joylashadigan 
o‗simtaga - processus alveolaris deyiladi. Yuqori jag suyagining ichida katta, xav 
saklaydigan bushlik - sinus maxillaris bulib, burun bushligi bila aloka boglaydi. 
Yuqori jag suyagining tanasida turtta Yuza tafovut etiladi. Oldingi Yuza - facies 
anterior Yuqori qismida kuz kosasinin ostki kirrasi - margo infraorbitalis bilan 
chegaralanadi. Oldingi Yuzaning lateral Yon qismida Yonoq-alveolyar kirra bila 
Yonoq o‗simtalari joylashadi. Oldingi Yuzaning pastki qismida tishla joylashadigan 
alveolyar o‗simta joylashadi. Ikki tarafda esa buru bushligini hosil etishda 
katnashadigan burun uymasi - incisura nasalis kurinadi. Margo infraorbitalis ning 
ostida - kuz kosasinin ostidagi teshik - foramen infraorbitale joylashadi. Bu teshik 
orkal Yuzga nerv va kon tomirlar chikadi. Uning ostida esa chukurcha buli - fossa 
canina deyiladi. Yuqori jag suyagining Chakka osti Yuzasi - facies infratemporali - 
kabarik Yuzadan iborat bulib, Chakka osti va anot-tanglay hukurchalarini hosil 
etishda katnashadi. Bu Yuzada Yuqori jag suyagining burtigi - tuber maxillae 
kurinadi. Bu burtik Yuzasida 3-4 ta nerv va kon tomir utadigan ustk jagning orka 
alveolyar teshiklari - foramina alveolaria superior posteriora joylashadi. Yuqorigi jag 
kuz kosasiga karagan Yuzasi facies orbitali bilan oldingi Yuza chegarasidagi kirraga 
margo infraorbitalis deyiladi. Kuz kosasi ichidagi Yuzaning tubida egat bulib, sulcus 

---

77 
infraorbitalis deyiladi va bu egat kuz kosasining tubidagi pastki ku kosasining 
tirkishidan fissura orbitalis inferior boshlanadi. Egat oldingi tarafda, shu nomli 
kanalga canalis infraorbitalisg davom etadi. Kanal esa Yuqori jag suyagining oldingi 
Yuzasiga sh nomli teshik bulib ochiladi. Kuz kosasining ostidagi kanal tubida Yuqori 
jag suyagining ichida oldingi va o‗rta alveolyar teshiklar - foramina alveolaria 
superiora anteriora et media ochiladi. Bu teshiklar orkali kesuv va kichik ozik 
tishlariga nerv va kon tomirlar Yunaladi. Yuqori jag suyagi kuz kosasi Yuzasining 
medial soxasida kuz yo suyagi birikadigan uyma incisura lacrimalis buladi. Yuqori 
jag suyagining burun bushligiga karagan Yuzasi - facie nasalis bushlikning lateral 
devorini hosil etishda katnashib, tanglay suyagining perpendikulyar qismi, pastki 
chiganok, G‗alvirsimon suyaklar bilan birlashadi. Shu Yuzaga Yuqori jag suyagining 
bushligi tirki hiatus maxillaris vositasida ochiladi. Burun bushligi Yuzasining 
oldingi-Yuqori qismida kuz-Yosh egati bulib, kuz Yosh suyagidagi shundayegat 
bilan kushilib burun-kuz Yosh kanali canalis nasolacrimali hosil etadi. Burun bushligi 
Yuzasining orasidagi katta tanglay egati sulcus palatinus major bulib, tanglay 
suyagining xuddi shunday egatlarining birikuvidan katta tanglay kanali - canalis 
palatinus major hosil buladi. Yuqori jag suyagining peshona o‗simtasi ichki tarafdan 
burun suyag bilan, Yuqoridan esa peshona suyagining burun qismi bilan, orka 
tarafdan kuz Yosh suyagi bilan chegaralanib turadi. Bu o‗simtaning ichki Yuzasi 
burun bushligiga karab turib, b Yuzada G‗alvirsimon suyakning o‗rta chiganogining 
birikishi uchun kirr - crista ethmoidalis kurinadi. Usikning Yuqori qismida kuz Yosh 
kirrasi - crista lacrimali anterior va kuz Yosh egati tafovut etiladi. Bu egat kuz Yosh 
suyagidagi xuddi shunday egat bilan kushilib, kuz Yosh xaltachasi joylashadiga 
chukurcha - fossa sacci lacrimalis hosil buladi.
Yonoq o‗simtasi - processus zygomaticus - Yonoq suyagi bila birlashadi. Bu 
o‗simtaning pastki kirrasidan, birinchi katta ozik tishining alveolyar 
chukurchasigacha - crista gomaticoalveolaris kirrasi Yunaladi. Yuqori jag suyagining 
tanglay o‗simtasi - processus palatinus - orka tarafdan tanglay suyagining gorizontal 
plastinkasi bilan birikadi, Yon tarafdan alveolyar o‗simtaga davom etadi, o‗rtada esa 
ikkala tarafdagi o‗simtalar uzaro birikadi. Tanglay o‗simtasining ichki tarafida 
tanglay kirrasi - crista nasalis - dimo66 suyagi bilan birlashadi. Yuz tarafda esa bu 
kirra burunning olding utkir kirrasi - spina nasalis anterior bilan yakunlanadi. 
Tanglay o‗simtasining Yuqori Yuzasi - burun bushligining tubini hosil etishd 
katnashadi. Bu o‗simtaning pastki Yuzasi kattik tanglayni xosi etishda katnashadi. Bu 
Yuzada kon tomir va nervlar joylashishidan hosil bulgan egatlar - sulci palatini 
kurinadi. Ba‘zi paytda o‗simtalarning uzaro birikkan medial kirralari soxasi 
kalinlashgan buladi va buylama tanglay tepaligi - torus palatinus hosil buladi. Kesuv 
tishlari joylashadigan chukurchalar soxasida teshik foramen incisivum - kanalga - 
canalis incisivus ga davom etadi. Bu kana burun va ogiz bushliklariga ochiladi. 
Yuqori jag suyagining tishla joylashadigan alveolyar o‗simtasi - processus alveolaris. 
Bu o‗simtaning tashki Yuzasi ogiz bushligi daxlizining devorini hosil kilganligidan 
facies vestibularis deyiladi. Tanglay tarafdagi Yuza es facies palatinus deb ataladi. 
O‗simtaning tishlar joylashadigan Yuzasi limbus alveolaris deyilib, bu Yuzada tish 
ildizlari joylashadigan, chukurchalar - alveoli dentales buladi. Bu chukurchalar ogi 
bushligining daxliziga burtib turadi va juga alveolaris deyiladi. Chukurchalar orasida 
tusiklar bulib septa interalveolaria deyiladi. Kichik va katta ozik tishlardagi ildizlar 

---

78 
bir nechta bulganligida bu tishlar joylashadigan chukurchalarning tubi septa 
interradiculari vositasida bulinib turadi.
Oxirgi tishlar joylashadiga chukurchalarning orkasida alveolya burtik - tuber 
alveolaris hosil buladi. Yuqori jag suyagining xavo saklaydigan bushligi - sinus 
maxillaris - burun bushligiga ochiladigan bushliklarning eng kattasi bulib, turt devori 
buladi. Yuqori devori kuz kosasining pastki devoriga tugri keladi. Bu devordagi kuz 
kosasining pastki egat va kanallari bushlikdan Yupka plastinka bilan ajralib turadi. 
Bu kanallardan utayotgan kon tomir va nervlar ba‘zida fakat suyak ust pardasi bilan 
ajralishi xam mumkin. Bushlikning ichki devori burun bushligi bilan ajralib turadi. 
Bu soxadagi o‗rta xavo Yullariga bushlikning tirkishi - hiatus maxillaris ochiladi. 
Bushlikning oldingi va Yon devorlari Yuqori jag suyagi tanasining shu soxalariga 
tugri keladi.
Bushlikning ostki devorini Yuqori jag suyagining tanglay o‗simtalari va 
alveolyar o‗simtalar tashkil etadi.