Toshkent yangiyul poligraph service

Gaz — suyuq (g — s) sistemalarida jarayonlarni o‘tkazish uchun apparatlar. G — S sistemalarda jarayonlarni olib boruvchi apparatlar turli xil bo‘lib, bir xil tipdagi apparatlar kimyoviy reaktor sifatida ishlatilishi yoki fizik jarayonlarni: suyuqliklami gaz bilan isitish, distillyatsiya, rektifikatsiya va boshqalarni amalga oshirishda qo'llanilishi mumkin.
Reaktorlar, xomashyoni mumkin qadar to‘liqroq tayyor mahsulotga aylantirishi, jarayonlarni jadal borishini ta’minlaydigan bo'lishi lozim. Shuning uchun apparat konstruksiyasi, fazalaming o‘zaro ta’sir yuzasini kengaytirishni, uni yangilab turishni, jarayonning diffuzion qarshiligini kamaytirish uchun samarali aralashtirishni ta’minlashi kerak. Ko‘pchilik reaktorlar eng awal fazalar orasida, bevosita aralashtirish yo‘li bilan yoki bevosita reaktor ichida o‘rnatilgan issiq almashtirgichlar yordamida issiqlikni almashinib turishini ta’minlashi lozim.
Fazalarning o'zaro ta’siri yuzasini hosil qilish usuliga qarab gaz

• 
  suyuq sistemalarda foydalaniladigan apparatlar to‘rt asosiy tipga bo‘linadi.
  

Nasadkali minora (29- rasmga qarang) (kolonna) uzun (30 m. gacha) silindrsimon, odatda uglerodli po‘latdan yasalgan ichi agressiv muhitga chidamli maxsus g‘isht yoki plitka bilan qoplangan (futerovkalangan) bo‘ladi. Minora ichidagi boshoqsimon chambara ustiga to tepasigacha nasadka o'rnatilgan. Yuqoridan pastga tomon nasadka orqali suyuqlik oqib uni ho‘llaydi va yupqa suyuqlik pardasini hosil qiladi. Gaz esa pastdan yuqoriga tomon suyuqlikka qarama- qarshi oqimda (ba’zida esa gaz bilan suyuqlik bir tomonga oqadi) harakat qiladi.
Reaktoming normal ishlashi nasadkani tanlashigabog'liq. Nasadka katta solishtirma sirtga ega bo‘lishi, yengil, mexanik mustahkam, arzon va katta bo‘sh hajmga ega bo‘lishi kerak. Nasadka yana gaz oqimga kam qarshilik ko'rsatishi va suyuqlik bilan oson ho'llanishi lozim. Turli shakldagi nasadkalar ishlatiladi. Masalan, po‘latdan yoki keramikadan balandligi h va tashqi diametri d ga (h x d=100 x 100 yoki 50 x 50, yoki 25 x 25 mm²) teng qilib yasalgan halqalar va

boshqalar. Reaktor ishini jadallash uchun suyuqlik va gaz oqimi tezligi oshiriladi, maxsus nasadka tiplaridan (spiral, to‘qimasimon, yassi parallel) foydalaniladi.
Jarayonning tezligini (1.24) formula bo‘yicha hisoblanganda gaz bilan suyuqlik orasidagi bir-biriga tegib turuvchi yuza sifatida nasadkaning butun geometrik sirti olinadi.
Nasadkali minoralar, sulfat kislota, nitrat kislota ishlab chiqarishda koks gazlarini qayta ishlashda, bir qancha organik sintezning va boshqalaming adsorbsion va desorbsion jarayonlarida eng keng foydalaniladigan apparatlardir.
Barbotajli reaktorda (37- rasm) G — S jarayonning xarakteriga, reaktoming belgilangan foydali ish koeffitsientiga, selektivligiga bo‘lgan talabga qarab bittadan tortib bir necha o‘ntagacha (odatda ko'pincha 10 tadan 100 tagacha bo‘ladi) qopqoqli yoki to'rsimon tarelkalar o'ratilgan bo‘ladi. Har bir tarelka ustidagi suyuqlikning butun hajmida gaz dispersiyalanadi (tarqaladi), ya’ni tarelka ustida oquvchi suyuqlik orqali gaz pufakchalari o'tkaziladi. Har bir tarelkada fazalar chorraha oqimida o‘zaro ta’sirlanadi, minoraning balandligi bo‘yicha esa qarama-qarshi oqim prinsipi saqlanadi. Suyuqlikdagi barcha hosil bo'lgan pufakchalar sirtini hisobga olish qiyin. Shuning uchun ham odatda (1.23) formuladagi F qiymati sifatida minora tokchalari (tarelkalari)ning maydoni qo‘yiladi.
Barbotajli reaktorlar kislotalarni konsentrlash, soda ishlab chiqarish, neftni qayta ishlash, distillyatsiya va rektifikatsiya, organik moddalar texnologiyasi kabi kimyoviy ishlab chiqarishlarda keng qo‘llaniladi. Bu tip reaktorlar konstruksiyasi jihatidan nasadkali minoralarga nisbatan ancha murakkab tuzilishga ega, ulami montaj qilish (yig^£ish), ishlatish, tozalash katta qiyinchiliklar bilan bog‘liq va katta harorat talab qiladi, ammo ular ancha jadal ishlaydi, suyuq aralashmalarni juda chuqur tozalaydi. Absorbsiyalash uchun (32- rasmda ko'rsatilgan aralashtirgichdek) oddiy barboterlar ishlatiladi. Qovushqoqligi uncha katta bo'lmagan suyuqliklarni aralashtirish uchun hamda donasimon materiallami suvda yuvish uchun pnevmatik usul yoki barbatajli aralashtirish qo'llaniladi.
Suyuqlikni sachratuvchi ichi bo‘sh minora gaz va suyuqlikni changlantirish, ya’ni sachratish orqali katta ta’sir yuza hosil bo‘lishini ta’minlaydi. Kameraga markazdan qochma, uruvchi va boshqa mexa­nik sachratuvchi turlari o‘matiladi. 38- rasmda sulfat kislota ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan mexanik sachratuvchi minoraning kesmasi (uzunligiga) tasvirlangan. 45- rasmda Venturi adsorbed tasvirlangan. Unda gaz energiyasidan foydalanib, suyuqlik tomchilarga sachratiladi.
Girdob shaklida harakatga keltirilgan gazning kuchli oqimi tizilib otilayotgan suyuqlikni juda kichik tomchilarga—tumanga parchalab yuboradi. Bunday adsor- berlarda absoibsiyalanish darajasini ancha yuqoriga ko'tarish mumkin, ammo ularda gidravlik qarshilik yuqori bo‘ladi va shunga mos holda gazni qattiq itarish uchun energiya sarfi ham ortadi. Shu sababli Venturi apparati gaz-suyuq sistemalarda boshqa tipdagi apparatlarga nisbatan kam qo‘llaniladi.
Ко ‘pik hosil qiluvchi apparatlar (46- rasm) ishining jadalligi jihatdan Venturi apparatiga yaqinlashadi, ammo energiya sarfiyoti bo‘yicha barbotajli apparatga nisbatan ham, Venturi apparatiga nisbatan ham ancha kam energiya sarflaydi. Bunday apparatlarda gaz oqimi pastdan yuqoriga tomon panjara orqali o‘tadi va panjara ustidagi suyuqlik xuddi shunday tezlikda (gaz oqimi tezligida) pastga tomon harakat qiladi. Gazning suyuqlikdagi ishqalanish kuchi bilan suyuqlik massasi orasida muvozanat hosil bo‘lib, natijada suyuqlik pastga tushib ketmaydi, balki suyuqlik gaz pufakchasi, oqimi bilan aralashib tez harakat qilib turuvchi yupqa suyuqlik pardasi, tomchisi yoki oqimi

ko'rinishida osilib turuvchi ko‘pik qavati hosil qiladi. Bunda gazning tezligi 1 dan 4,5 m/s gacha bo'ladi. Barbotaj apparatidagiga nisbatan 2 — 4 marta gaz tezligi katta, gaz tezligini bundan ham oshirilsa, u paytda osilib turgan ko‘pik qavati buziladi va osilib tuigan tomchilar oqimi shaklida gaz bilan chiqib ketadi. Gazning tezligi 1 m/s dan pasaytirilsa, hamma suyuqlik chambara orqali pastga oqib tushadi va apparatning ishi buziladi. Ko‘pikning barqarorligini ta’minlovchi narsa (stabilizator) chorraha shaklida joylashtirilgan tik chambaradir. U ko‘pikning bir tekisdagi baland- ligini va gazning tezligini ta’min- laydi.
Ko'pik stabilizatorisiz apparatlar ham va barbotajli apparatdagidek suyuqlik toshib to‘kilib turuvchi apparat turlari ham ko'llaniladi. Absorbsion va desorbsion jarayonlar uchun asosan ko‘p tokchali ko‘pik hosil qiluvchi apparatlar ishlatiladi.