Tourism and recreation in the XXI century: problems and prospects

 
 
 
 
ÇİN XALQ RESPUBLİKASINDA TURİZMİN TƏŞKİLİ VƏ
ONUN İNKİŞAF İSTİQAMƏTLƏRİ 
 
c.ü.f.d., dos. UMUDOVA R.İ. 
c.ü.f.d., dos. CƏFƏROVA G.C. 
Bakı Dövlət Universiteti 
 
Abstract:
 The extensiveness, a variety of a landscape, ancient history of the People's Republic of 
China became the reason of development of different types of tourism in the country. Being a cradle of 
an ancient civilization, in regions of China very valuable historical monuments remained. The 5000-
year history of the People's Republic of China gave a powerful impulse to development of cultural 
tourism in the country. So, the country is rich with both natural and cultural tourist resources. 
The picturesque beaches of the Litsian and the Quylin Rivers, the beauty of five "sacred" 
mountains, the tectonic valleys on river banks of the Yanszhi River, the magnificent Xoan Goshu 
waterfalls, calcareous caves, "the mountain wood", etc., natural resources which lead to a flow of 
tourists. 
Keywords:
 recreational potential, territorial organization,
sphere of tourism, tourist routes, 
resort resources, historical architectural monuments, territorial organization. 
 
Çin Xalq Respublikası əhalisinin sayına görə dünyada birinci yerdə olub, geniş ərazirə malikdir. 
Ərazisinin geniş olması ekzotik və müxtəlif landşaftının olmasına səbəb olmuşdur. Ölkədə müxtəlif relyef 
formaları- yüksək dağ sistemləri, yaylalar, dərin dərələr, geniş düzənliklər və çay vadiləri vardır.
TOURISM AND RECREATION IN THE XXI CENTURY: PROBLEMS AND PROSPECTS
3-4 May 2019
29
Baku, Azerbaijan

---

Qədim sivilizasiyanın beşiyi kimi Çinin bölgələrində çox qiymətli tarixi abidələr qorunub 
saxlanılır. ÇXR-nın 5000 illik tarixə malik olması ölkədə mədəni turizmin inkişafına güclü təkan 
vermişdir. Belə ki, ölkə həm təbii, həm də mədəni turizm ehtiyatları ilə zəngindir. Təbii rekreasiya 
ehtiyatı kimi Litsizyan və Quylin çaylarının mənzərəli sahilləri, beş “müqəddəs” dağın gözəllikləri, 
Yantszı çayı sahilində tektonik dərələr, möhtəşəm Xoan Qoşu şəlaləsi, əhəngdaşı mağaraları, “dağ 
meşə” və s. turist axımına səbəb olan təbii sərvətlərdir 
[5].
Çində turizmin inkişafı 50-ci illərin əvvəllərinə təsadüf edilir. 1954-cü ildə 14 filialı ilə 
beynəlxalq səyhət bürosu Pekində, Şanxayda, Quançjou və digər şəhərlərdə fəaliyyətə başladı. 1964-
cü ildə Pekində ÇXR-nın turizm üzrə Dövlət idarəçiliyi yarandı. 1978-ci ildə Çində aparılan iqtisadi 
islahatlar və “açıq qapı” siyasəti turizmin inkişafına böyük təkan verdi. İqtisadi islahat Çinin sosial 
bazar iqtisadiyyatına istiqamətləndirilirdi.
“Açıq qapı” siaysəti ÇXR-nın müasir iqtisadi inteqrasiyasının yaranmasına və ölkələr arasında 
beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin qurulmasına, dünya bazarına yol açmasına və xarici ticarətin geniş 
miqyasda inkişafında böyük miqdarda investisiyanın cəlb okunmasına şərait yaratdı. İslahatın təsiri 
ÇXR-nın inkişafına o qədər təsir etmişdir ki, dünya artıq Çinin iqtisadiyyatını “möcüzə” adlandırırdı. 
İqtisadiyyatın inkişafı dövründə orta inkişaf artıq 10 faizə qədər artmışdır. 20 ildən artıq müddətdə isə 
Çində xarici ticarətin həcmi 20 dəfə artmışdır. Artıq 1998-ci ildə turizmdən gələn gəlir 12,6 
mlrd.dollar təşkil etmişdi. 
Çin tarixi və mədəniyyəti dünyaya bir çox zəngin töhfələr, ixtiralar, icadlar vermişdir. Qədim 
tarix Pekinə çoxlu sayda abidələr və zəngin mədəni irs nümunələri bəxş etmişdir. Ölkəyə gələn 
turistlər Böyük Çin səddini, Yasaq şəhəri (Szızszinçen), İxeyuan parkını, Beyxay parkını, Syanşan 
dağına qalxır, Neba məbədini və digər abidələri ziyarət edirlər. Füsunkar təbiət və maraqlı memarlıq 
abidələri, Çin qədim mədəniyyəti ilə tanışlıq, muzeyləri gəzmək turistlərə xüsusi zövq verir.
Çin modeli-dünyanın iqtisadi elmində yeni, unikal hadisədir. Bu model qərb nümunələrini əks 
etdirmir. O bununla nikaldır ki, bütövlükdə və tam olaraq milli maraqlara uyğundur. Bununla yanaşı 
ölkənin tarixi, spesifik və milli xüsusiyyətlərini nəzərə alan Çin islahatları radikallıqdan uzaqdır. 
Dəyişikliklərin hər bir mərhələsi dərindən təhlil edilir. İri elm mərkəzləri isə bütün nəticələri çox 
dəqiqliklə hesablayır və proqnoz verir.
Çin mədəniyyəti tarixin bütün mərhələlərində inkişaf etmiş, minilliklər ərzində dil, yazı, milli 
xüsusiyyətlər, ənənələr qorunub saxlanılmış və hazırda mövcud olan müasirliklə qədimliyin vəhdəti 
yaranmışdı. Çin tarixi və mədəniyyəti dünyaya bir çox zəngin töhfələr, ixtiralar, icadlar vermişdir. Çİn 
çoxmillətli ölkə olub, mədəniyyətini formalşması tarixən məskunlaşan xalqların mədəniyyətlərinin 
qarışması şəraitində inkişaf etmişdir.
İki min il əvvəl Xan sülaləsi dövründə Çinin Sian şəhərindən başlanan və Şərqdən qərəbə doğru 
salınan İpək yolu həm böyük ticarət yolu, həm də Şərq və Qərb mədəniyyətinin mübadiləsinə şərait 
yaradan bir körpü idi 
[5].
İpək Yolu bizim eranın birinci minilliyindən başlayaraq ikinci minilliyin ortalarına qədər Avropa 
və Asiyadan çarpaz şəkildə keçən marşrutlar şəbəkəsini əks etdirir. İpək Yolunun əsas hissəsi öz 
başlanğıcını Çinin paytaxtı Çanqandan (Xian) götürür və sonra Orta Asiyada Təkləməkan səhrasından 
keçən şimal və cənub marşrutlarına ayrılır, sonra isə yenidən birləşərək İranın yaylalarını kəsib keçir 
və Antiox və Tire şəhərlərində qurtarır. Eramızdan əvvəl dördüncü əsrdə Makedoniyalı İskəndər 
Mərkəzi Asiya istiqamətində Hind çayını keçəndə, artıq Çin ipəyinin Aralıq dənizinə çıxışı var idi
Azərbaycan da Qafqazın və Mərkəzi Asiyanın digər yeni müstəqil dövlətləri ilə birlikdə bu 
proqama qoşuldu və Böyük İpək yolunun bərpasının təşəbbüsçülərindən biri oldu. Qədim dövrlərdə 
Çindən Şimali Afrikaya və İspaniyaya qədər çoxlu dövlətləri birləşdirən İpək yolunun əsas xətlərindən 
biri də Xəzər dənizinin qərb sahilləri boyunca cənubdan şimala doğru Azərbaycanın ərazisindən 
keçirdi. 
Hazırda Çin dünyanın ən sürətlə inkişaf etməkdə olan dövlətlərindən biri, beynəlxalq aləmdə 
mühüm əhəmiyyət kəsb edən bir ölkədir. Ölkədə 70-ci illədən başlayaraq ardıcıl, mütəmadi aparılan 
islahatlardan sonra qısa müddət ərzində Çin sürətli iqitisadi inkişaf yolu keçib və artıq XX əsrin 
sonunda möcüzəvi nailiyyətlər əldə etdi. Belə ki, müasir dövrdə Çin bir çox iqtisadi göstəricilərə görə 
dünya təsərrüfatının aparıcı dövlətlərindən birinə çevrilməyə nail olmuşdur. Ölkənin elm və texnika, 
sənaye, səhiyyə, mədəniyyət və bir çox başqa sahələri ilə yanaşı turizm-rekreasiya sahəsi də sürətlə 
inkişaf etmişdir.