Transport-ekspeditsion xizmatlar asoslari
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yukni qabul qilib oluvchi
- Yuklarni aralash tashishning o‘ziga xos xususiyatlari
|
Yuk jo‘natuvchi – o‘zining nomidan yoki uning nomidan harakat qiladigan
boshqa yuridik shaxs orqali aralash tashish shartnomasini tuzadigan shaxs, yoki o‘zining nomidan yoki uning nomidan harakat qiladigan boshqa yuridik shaxs orqali aralash tashish shartnomasining shartlariga muvofiq yukni aralash tashish operatoriga amalda topshiruvchi shaxs. Yukni qabul qilib oluvchi – yukni qabul qilib olish uchun vakil qilingan shaxs. Tashuvchi – aralash tashish operatori yoki uning agenti bilan yuklarni qandaydir bir bitta transport turida tashishga shartnoma tuzgan yuridik shaxs. Agent – aralash tashish operatori nomidan yoki uning topshirig‘i bo‘yicha aralash tashish shartnomasining bajarilishi bilan bog‘liq bo‘lgan operatsiyalarni amalga oshiruvchi shaxs. Yuklarni aralash tashishning o‘ziga xos xususiyatlari Tranzit yuklarni tashish uchun avtomobil va havo transportining jalb qilinishi, shuningdek konteynerli tashishlarning rivojlanishi va tashishlarni ratsionallashtirishdan manfaatdorlik tashishni transportning bir nechta turi bilan bajarishga bo‘lgan ehtiyojni dunyoga keltiradi. Mamlakat ichida ham, mamlakatlar o‘rtasida ham bunday tashishlar aralash (multimodal) tashishlar deb ataladi va [4] darslikda keltirilgan. Yuqorida qayd qilib o‘tilganidek aralash tashishni tashkil qilish ikkita transport-huquqiy muammoni, aynan esa: · Transportirovka qilish mobaynida hamkor tashuvchilar bilan o‘zaro munosabatlarni ishlab chiqish; · Tashishning huquqiy rejimini, xususan, hamkor tashuvchilarning yuk jo‘natuvchi oldidagi javobgarligini aniqlashnihal qilishni talab qiladi. Aralash tashishda tashish shartnomasi bevosita yuk jo‘natuvchi bilan yukni tashish uchun qabul qilib oladigan transport yoki ekspeditorlik korxonasi o‘rtasida tuziladi. Aralash tashish bo‘yicha huquqiy munosabatlarning ishtirokchilari qatoriga yukni qabul qilib oluvchidan tashqari boshqa turdagi transport 37 vositalariga ega bo‘lgan, tashishda ishtirok etadigan transport korxonalari ham qo‘shiladi. Butun etkazib berish yo‘li uchun tuzilgan yagona tashish hujjati bo‘yicha yuklarni tashish aralash tashishlarning muhim alomatlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Etkazib berish davomida yuk halokatga uchragan yoki shikastlangan yoki tijorat nuqtai-nazaridan yaroqsiz holga kelgan taqdirda yukni jo‘natuvchi yoki yukni qabul qilib oluvchi oldida alohida tashuvchilar emas, balki aralash tashishga hujjat bergan ekspeditor yoki transport korxonasi bevosita javobgar bo‘ladi, ular yuk jo‘natuvchi yoki yukni qabul qilib oluvchining asoslangan da’volarini qanoatlantirgandan keyin o‘zlari ko‘rgan zararni aybdor tashuvchi yoki transport korxonasidan undirib oladi. Mamlakat ichidagi aralash tashishlarda javobgarlik tashishda ishtirok etadigan har bir transport turining transport tashkilotlarining zimmasida bo‘ladi. Bunda har bir transport turi nomidan belgilangan punktlarda yoki yuklarni qayta yuklash punktlarida joylashgan transport tashkilotlari chiqadi (javobgarlik yuk amalda topshirilgunga qadar topshiruvchi tomonning, topshirilgandan keyin esa – qabul qiluvchi tomonning zimmasida bo‘ladi). Barcha transport-huquqiy muammolarni hal qilish, shuningdek yuk egalariga zaruriy huquqiy kafolatlarni taqdim qilish va transport operatsiyalarini rasmiylashtirishni soddalashtirishga bo‘lgan intilish ekspeditorlik firmalari, tashuvchilar va xalqaro transport tashkilotlarini halqaro bog‘lanishlarda yuklarni bir nechta transport turi bilan tashishga mo‘ljallangan konosamentlar va aralash tashish hujjatlarining proformalarini ishlab chiqishga olib kelgan. Konosamentlar va aralash tashish hujjatlari, tabiiyki, aralash bog‘lanishda yuklarni tashish shartnomasi bo‘lib hisoblanadi, u bo‘yicha yukni etkazib berish bitta tashish hujjati bilan amalga oshiriladi, bu hujjatni bergan shaxs esa butun yo‘l davomida javobgarlikni zimmasiga oladi. Aralash tashishlarning rivojlanishi transport xizmatlari bozorida yangi figura – aralash tashish operatorining paydo bo‘lishiga olib kelgan. Aralash tashish operatori sifatida transport korxonalari ham, ekspeditorlar ham chiqadi, biroq har qanday holatda ham o‘zining nomidan aralash tashish hujjatini bergan, ya’ni shartnomani imzolagan aralash tashish operatori 38 tashish uchun to‘liq javobgarlikni zimmaasiga oladi, o‘zining xizmatlarini yagona to‘lov evaziga taqdim qiladi. Hozirgi kunda aralash tashish operatorlari sifatida bir tomondan, transport vositalarining egalari, ijarachilari, menedjerlari, ikkinchi tomondan esa – ekspeditorlar chiqadi. Zamonaviy tashuvchi bir paytning o‘zida aralash tashish operatori ham bo‘lishi mumkin. Ekspeditr, operator bo‘lish bilan birgalikda, agar aralash tashish davomida uning uchastkalaridan birida yukni etkazib berish uchun o‘zining avtotransporti yoki yollangan kemadan foydalansa – bir paytning o‘zida tashuvchi ham bo‘lishi mumkin. Operator ham, odatdagi ekspeditor ham aralash bog‘lanishda yukni tashishni tashkil qiladi, biroq birinchisi uni o‘zining transport hujjati bilan rasmiylashtiradi, ikkinchisi esa yuk jo‘natuvchiga amaldagi tashuvchining transport hujjatini topshiradi. Shundan kelib chiqqan holda, yuklarni tashishning tarmoq qoidalarida shunday shart borki, u yukni ekspeditorning yukni qayta yuklash punktida joylashgan vakilining manziliga etkazib berishni ko‘zda tutadi, bunda nakladnoyga “Yukni keyinchalik avtomobil transportida tashish uchun” yoki “yukni keyinchalik temir yo‘l transporti bilan jo‘natish uchun” degan belgi qo‘yiladi. Qayta yuklash punktidan yuk to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘lanishdagi yuklar uchun imtiyozli tariflardan foydalanish bilan keyinchalik transportning mos keluvchi turiga topshirish yoki saqlash shartnomasi bo‘yicha saqlash uchun yangi hujjat (nakladnoy) bo‘yicha tashiladi. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|