Transport logistikasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

127 
 
 
 
 
11-BOB. TRANSPORT LOGISTIKASIDA TARIFLAR. 
LOGISTIK KOʻRSATKICHLAR
11.1. Transport vositalarining ish unumiga ta‟sir etuvchi asosiy 
logistik koʻrsatkichlar 
Transport vositalari ish unumiga ta‗sir etuvchi asosiy logistik 
koʻrsatkichlarni baholashda, asosiy yoʻnalishlardan biri logistik 
xarajatlarni minimallashtirish lozim. Logistik xarajatlar – logistik 
muammolarni bajarish bilan bogʻliq boʻlgan harajatlar: materiallar
uchun buyurtmalarni joylashtirish; tayyor mahsulotni omborlarga 
joylash; yuklash, xuddi shuningdek harajatlarning boshqa turlari: 
xodimlarga, jihozlarga, binolarga, ombordagi xazinalar, yigʻish, 
buyurtmalar haqida malumotlarni uzatish va saqlash.
Chiqimlar
― toʻlovning salbiy oqimi‖, yani ob‘ektning toʻlov
vositalarini kamaytirish.
Qiymat
– istemolchi mahsulotni olish uchun toʻlaydigan mablagʻ.
Mahsulotni (xizmatni) tannarxi
– chiqimlarni mablagʻ 
koʻrinishida ifodalash, asosiy fondlar, xom-ashyo, materiallar,
yoqilgʻi, energiyalarni ishlab chiqarish jarayonida foydalanish bilan 
bogʻliq.
Logistik sistemalar samaradorligi
– umumiy logistik harajatlarni
berilgan darajasida logistik sistemalarni funksiyalash sifatini
darajasini xarakterlaydigan koʻrsatkich. Iste‘molchi nuqtai nazaridan 
logistik sistemalar samaradorligi buyurtmaga xizmat koʻrsatish sifatini 
darajasini aniqlaydi.
Har qanday uskuna yoki jihozlarning ish unumi deyilganda ularning 
vaqt birligida ishlab chiqargan mahsuloti tushuniladi. Avtomobillar 

---

128 
yuklarni ma‗lum masofaga tashib berishini hisobga olib, ularning unumi 
vaqt birligida ashilgan yuk miqdori va tonna kilometrlarda
oʻlchanuvchi transport ishidan iboratdir. Masalan, avtomobilning yuk 
bilan bir qatnovdagi unumi: 
, t 
bo‗lsa, tonna-kilometrda bajargan transport ishi: 
, 
tkm
dan iborat bo‗ladi. 
Aytilganlarga ko‗ra, bir ish kuni davomida avtomobil unumi: 
 , t 
, tkm 
bo‗ladi, bunda 
- bir ish kuni davomida yukli qatnovlar soni. 
O‗z navbatida nolinchi qatnovga ham sarflangan vaqt hisobga 
olinsa, bir ish kuni davomida yukli qatnovlar soni: 
 
bunda
- avtomobilning ishda bo‗lish vaqti, soat, 
- bir to‗liq 
qatnov uchun zarur vaqt, soat. 
Bir toʻliq qatnov uchun zarur vaqt, avtomobilning yuk ortish
punktidan uni tushirish punktigacha yukli qatnovi vaqti, yuk
tushirish punktidan navbatdagi yuk ortish punktigacha boʻsh qatnov 
vaqti hamda ortish-tushirish vaqti yigʻindisidan iborat boʻladi: 
, soat 
bunda: 
-avtomobilning yukli qatnovdagi harakat vaqti; 
- bo‗sh qatnovdagi harakat vaqti; 
– transport vositasining yuk ortish-tushirishda turish vaqti. 
Harakat vaqtini aniqlash uchun yukli va bo‗sh qatnovlar masofasini, 
harakat tezligiga bo‗lish lozim: 
 
bunda: 
- avtomobilning yukli qatnov masofasi, km; 
- bo‗sh qatnov masofasi, km; 

---

129 
- transport vositasi texnik harakat tezligi, km/soat. 
Avtomobilning yukli qatnovlar masofasi va yoʻl qatnovidan
foydalanish koeffitsiyenti ma‗lum boʻlsa, avtomobilning harakat
vaqtini yukli qatnovlar miqdorini, uning texnik harakat tezligi 
(km/soat) va marshrutdagi yoʻldan foydalanish koeffitsiyenti 
koʻpaytmasiga nisbati bilan aniqlanadi: 
Bir aylanish vaqti esa 
Aylanish vaqti va avtomobilning marshrutda boʻlish vaqti ma‗lum 
boʻlsa, ish kuni davomidagi qatnovlar miqdorini quyidagi formula
boʻyicha hisoblab topish mumkin: 
Yukli 
qatnovlar 
sonini 
aniqlash 
formulasini 
bir 
qancha 
almashtirishlardan soʻng quyidagi koʻrinishga keltiramiz: 
Transport vositalari bir soatlik unumdorligi quyidagi formulaga 
binoan hisoblanadi:
bunda: W
0
- transport vositasi birligining t/soatda oʻlchanuvchi bir 
soatlik unumdorligi; W
p
- transport vositasi birligining tkm/soatda 
oʻlchanuvchi bir soatlik unumdorligi.
Yuqoridagi formulalarga transport vositalarining 1 kunlik unumini 
qoʻyilsa, yuqoridagi formulaning koʻrinishi: 

---

130 
Bu formulalarga koʻra avtomobil (avtopoyezd)lar unumdorligiga 
ta‗sir etuvchi omillar: transport vositasi yuk koʻtarish qobiliyati (
), 
yuk koʻtarish qobiliyatidan foydalanish koeffitsiyenti (
gamma
), yukli 
qatnov masofasi (
), yoʻldan foydalanish koeffitsiyenti (
betta
),
ortish va tushurish operatsiyalarida bekor turish vaqti (
), 
avtomobilning texnik harakat tezligi (
) dan iborat boʻladi.