Transport vositalari tuzilishi va nazariyasi

h arak atlan ish  
imkoniyatlariga qarab, oddiy va o ‘tag‘on avtomobillar boiadi.
1. A vtom obil qatnoviga m oslashtirilgan q attiq qoplam ali 
yoilarda harakatlanuvchi bitta o ‘qi yetakchi b o igan avtomobillar 
oddiy avtomobillar deyiladi.
2. Yomon va moslashtirilmagan yoilarda harakatlanuvchi ikkita 
yoki uchta o ‘qi yetakchi bo igan avtomobillar o‘tag‘on avtomobillar 
deyiladi.
Ikki va undan ortiq harakat vositalarining (tirkama va yarim 
tirkamalar) o ‘zaro ulanishidan tashkil etilgan avtoulov avtopoyezd 
deb ataladi.
Avtopoyezdlarning qoilanilishi ish unumdorligini oshiradi va 
yukni tashish narxini kamaytiradi.
Tirkamalar quyidagi turlarga boiinadi:
9

---

a) Tirkama (bir o'qli, ikki va undan ko'p o'qli);
b) Yarim tirkama;
d) Yoyma-tirkama.
AVTOMOBILLARNING BELGILANISHI. MDH da ishlab 
chiqarilayotgan avtom obillar tarm oq m e’yori (ON-025270-66) 
bo‘yicha harf va raqamlar bilan belgilanadi. Dastlabki harf belgisi 
avtomobil ishlab chiqargan zavodni, undan keyingi 5 ta raqamlardan 
dastlabki ikki raqam avtomobil sinfini va turini, keyingi ikki raqam 
av to m o b il m odelini, s o ‘nggi beshinchi raq am av tom o bil 
modefikatsiyasining tartib raqamini bildiradi.
Avtomobil zavodida bir xil agregat va mexanizmlarda turli 
avtom obillar ishlab chiqarilsa, ulardan biri o datda eng k o ‘p 
chiqarilayotgan avtomobil modeli asosiy deb qabul qilinadi.
Asosiy modeldan qisman farq qiluvchi avtomobil modifikatsiya 
deb ataladi. Masalan: 1) VAZ 2106 quyidagilami bildiradi: VAZ — 
Voljskiy avtom obilniy zavod. 2-avtom obil sinfi (o ‘rnatilgan 
dvigatelning ish hajmi —
1,2-2,0 1).
1 — yengil avtomobil. 06 — avtomobil modelining tartib nomeri. 
Agar VAZ 21063 boisa, oxirgi 3 raqami eodifikatsiya tartib raqamini 
bildiradi (ya’ni, bu model VAZ 2106 avtomobilining modifikatsiyasi 
ekanligini bildiradi).
2 — KamAZ 5320.
KamAZ — Kamskiy avtomobilniy zavod.
5-avtomobil sinfi (to‘liq vazni 15-201).
3-bort platformali avtomobil.
20-avtomobil modeli.