Tuproqdagi mikroelementlarning harakatchan shakllarini aniqlash

Tahlil jarayoni

10 ml tuproq ekstraktini ajratuvchi voronkaga o'tkaziladi, 10 ml niqobli eritma qo'shiladi. Voronkaning tarkibi aralashtiriladi, 5 ml qo'rg'oshin dietilditiokarbamatning uglerod tetraxloriddagi eritmasiga quyiladi. Ajratgich varonka 2 daqiqa davomida chayqatiladi. Fazalar ajratilgandan so‘ng uglerod tetraxloridning pastki qatlami shaffof qatlam qalinligi 2 sm bo‘lgan kyuvetaga quyiladi va tetraxloridga nisbatan λ=436 nm (ko‘k yorug‘lik filtri) da fotometrlanadi. Agar ekstrakt hajmi kyuvetani to'liq to'ldirmasa, u holda tahlil qilinadigan eritma va barcha reaktivlar hajmi 2 marta oshiriladi. Agar tahlil qilinayotgan ekstraktning optik zichligi qiymati oxirgi etalon eritma qiymatidan oshsa, u holda ekstrakt 1M xlorid kislotasi bilan suyultiriladi.

Namunaviy yechimlar masshtabini tayyorlash va kalibrlash grafigini tuzish. Tahlil kuni 9-jadvalda ko'rsatilgan B eritmasi hajmlari 50 ml dan 7 ta o'lchov kolbalariga solinadi.Eritmalarning hajmlari 1M xlorid kislotasi bilan belgisigacha keltiriladi. Olingan etalon eritmalardan 10 ml olinadi va ajratuvchi voronkalarga o'tkaziladi. Keyinchalik, tahlil tuproq namunalarini tahlil qilish sifatida amalga oshiriladi. Fotometriya natijalari asosida kalibrlash grafigi tuziladi. Absissa o'qida misning etalon eritmadagi massa kontsentratsiyasi tuproqdagi misning massa ulushi (ppm, mg/kg tuproq), ordinata o'qi bo'yicha esa optik zichlik ko'rsatkichning qiymati qo’yiladi.

9-jadval. Tuproqdagi misni fotometrik aniqlash uchun etalon eritmalar shkalasini tayyorlash.

№ etalon eritmalar	Beritmasining hajmi, ml	Element eritmasidagi misning massa konsentratsiyasi, mkg/ml	Tuproqdagi misning massa ulushi bo'yicha etalon eritmadagi misning massa kontsentratsiyasi, ppm (mg/kg)
1	0	0	0
2	0,5	0,10	1,0
3	1,0	0,20	2,0
4	2,0	0,40	4,0
5	3,0	0,60	6,0
6	4,0	0,80	8,0
7	5,0	1,00	10,0

Kalibrlash grafigidan foydalanib, quyidagi formula yordamida tuproqdagi misning massa kontsentratsiyasi (ppm, mg/kg tuproq) topiladi:

X = S∙V/m, bu yerda

C - kalibrlash egri chizig'idan topilgan mis konsentratsiyasi, mg / 1000 ml; V - ekstrakt hajmi, ml; m - ekstraktni tayyorlash uchun tuproq massasi, g.

Torfli tuproqlarni tahlil qilganda ekstrakt hajmi 20 ml gacha oshiriladi, issiqqa chidamli shishadan yasalgan stakanga o'tkaziladi, 2 ml konsentrlangan xlorid kislotasi, 2 ml konsentrlangan vodorod peroksid qo'shiladi. Tarkib suvli hammomda nam qoldiq olinmaguncha bug'lanadi. Qoldiqni rangi och sariq rangga aylanmaguncha jarayon takrorlanadi. Olingan qoldiq distillangan suv bilan 1:100 nisbatda suyultirilgan 10 ml xlorid kislotada eritiladi. Eritma ajratuvchi voronkaga o'tkaziladi, 5 ml niqobli eritma quyiladi, so'ngra tuproqlarni tahlil qilish kabi tahlil qilinadi. Namunaviy yechimlar shkalasini tayyorlash uchun 9-jadvalga qarang.

Uskunalar: FEK, texnokimyoviy va analitik tarozilar, 100 va 200 ml uchun ajratuvchi voronkalar, 100 va 500 ml uchun o'lchov kolbalari, 10, 20 ml uchun pipetkalar yoki dispenserlar, 50 va 100 ml uchun byuretkalar, 1, 5, 10 va 15 ml uchun pipetkalar.

Reaktivlar: uglerod tetraxlorid, natriy dietilditiokarbamat, qo'rg'oshin nitrat Pb(NO₃)₂, ditizonning 0,02% eritmasi (difeniltiokarbazon), mis sulfat pentagidrat CuSO₄∙5H₂O, 1 M xlorid kislotasi eritmasi, 1: 100 nisbatda suv bilan suyultirilgan HCl , 10%li trinatriy sitrat eritmasi, 20% li natriy atsetat eritmasi CH₃COONa, distillangan suv.