Тупроқшунослик асослари

Suvli so’rim analizning natijasi (% hisobida)

Tartib №	Tuproq namunasi	Qatlam chuqurligi sm	Suvli so’rim % hisobida
			Quruq qodlik	Normal karbanatlar tasiridagi	Umumiy	Su	SO4	Sa	Mg
1	20	0-20	4,442	0,00122	0,0435	0,0892	0,612	0,102	0,0803

Tuproqning sho’rlanish darajasini aniqlash uchun suvli so’rim natijalari mili-ekvivalentlariga tubandagidek aylantiriladi. SHo’rlanish klassifikatsiyasiga ko’ra, tuproqning sho’rlanish darajasini aniqlaymiz.
N A Z O R A T S A V O L L A R.
1.Suvli so’rim deb nimaga aytiladi?
2.Sifat analizi qilishdan maqsad nima?
3.Xlor ioni qanday aniqlanadi?
4.Sulfat ionini aniqlashni tushuntiring?
5.Quruq qoldiq deb nimaga aytiladi?
6.Tuproqdagi umumiy tuz miqdori qanday topiladi?
7.Kvltsiyni aniqlashni tushuntiring?
8.Magniyni aniqlashni tushuntiring?
9.Suvli so’rim analizi natijalari qanday xisoblanadi?
10.Quruq qoldiq miqdori qaysi formula yordamida xisoblanadi?
11. SHo’rlangan tuproqlar qaerlarda tarqalgan?
12.SHo’rlangan tuproqlar tarkibida qanday tuzlar uchraydi?
13.Tuproqlarning sho’rlanishini keltirib chiqaruvchi sabablar?
14.SHo’rlanish darajasi bo’yicha tuproqlarning qanday klassifi-kastiyalarini bilasiz?

6 Laboratoriya ishi: Tuproq muxiti – рН aniqlash usullari

Maqsad: Tuproq muxitini aniqlashni o’rganish.
Tuproq tarkibidagi (Н) va (OН) ionlarining miqdori tkproq suspenziyasidan, suvli va tuzli sshrimdan aniqlanadi va рН ishorasi bilan ifodalanadi. Tuproq рН uning reaktsiyasiga yaxshi ta’sir etadi. Tuproq eritmasining reaktsiyasi (рН) o’simliklar va mikroorganizmlar hayotida katta ahamiyatga ega. U tuproq tarkibiga va tuproq xosil qiluvchi protsesslraga bog’liq. SHu bilan birga u tuproqning agrokimyoviy, mikrobiologik , fizik-kimyoviy xususiyatlarini aniqlab beradi.
рН ning miqdorini aniqlashda quyidagilarga rioya qilish kerak.
1.рН suvli so’rim yoki suspenziyadan aniqlansa oldin tuproq reaktsiyasini aniqlab olish kerak.
2.Agar tuproq eritmasining rektsiyasi aniqlanmoqchi bo’lsa, tuproqdan suvli suspenziya yoki so’rim tayyorlanadi.
3.Agar almashinuvi kislota aniqlanmoqchi bo’lsa, analiz uchun olingan tuproq 1 n kaliy xlorid eritmasi bilan ishlanadi.
Ishlash tartibi. Analiz uchun tayyorlangan va yaxshilab aralashtirilgan tuproqdan ma’lum miqdorda olib, probirkaning birinchi belgisigacha solinadi va probirkani stolga sekin-sekin urib qo’yiladi (tuproqni bir oz zichlashish maqsadida). Agar gurunt tuproq bo’lsa, pastki belgisidan 5 sm pastroq qilib joylashtirish kerak.
Ustiga probirkaning yuqori belgisigacha 0,1 n kaliy xlorid eritmasidan quyiladi. So’ngra probirkaning og’zi probka bilan yaxshilab berkitilib, unda chayqatiladi. (Agar tuproq eritmasi рН vniqlanadigan bo’lsa, unda distillangan suv ishlatiladi).
Probirka chayqatilganda undagi suyuqlikning satxi probirkaning yuqori chizig’idan past bo’lsa, ustiga 0,1 n kaliy xlorid eritmasidan yoki distillangan suv quyib yuqori chizig’igacha yetkaziladi va 10 minut tinch qoldiriladi. SHundan keyin probirka qiyshaytirilib atrofiga yopishgan zarrachalari ehtiyotlik bilan yuviladi. Bu protsess 10 minutdan keyin yana takrorlanadi va probirkalar shtativga o’рНatilib, bir sutka qoldiriladi. So’ngra probirkadagi eritmani chayqatib yubormasdan toza pipetka bilan tiniq suyuqlikdan 6-7 ml olinadi. SHu eritma bilan ishlatiladigan probirka yaxshilab chayib tashlanadi, so’ng probirkaga pipetkada qolgan eritma solinadi.
Ikkinchi probirkaga 0,5 ml arash indikator va shuncha miqdorda eritma olib yaxshilab chayqatiladi. Hosil bo’lgan eritmaning rangi standart etalon shkala bilan taqqoslanib рН aniqlanadi.