Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
-§. O‘qotar quroldan o‘q otilishi yoki alohida o‘q otish
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2-§. O‘qotar quroldan o‘q otilishi yoki alohida o‘q otish
imkoniyatlarini aniqlash metodikasi O‘qotar quroldan o‘q otilishlarni yoki alohida o‘q otish imkoniyatlarini aniqlashning kriminalistik ahamiyati. O‘qotar quroldan o‘q otilishlarni yoki alohida o‘q otish imkoniyatlarini aniqlash bo‘yicha ekspertiza vazifalarini aniqlashda ikki tushunchani ajratib ko‘rsatish lozim: o‘q otishlarni amalga oshirish va alohida o‘q otishni amalga oshirish. O‘q otishlarni amalga oshirish — bu o‘qotar qurolning tuzilishi uchun mos bo‘lgan bir martadan ko‘p, donalab, qisqa va uzun uzluksiz o‘q otilishlarini bajarishdir. Alohida o‘q otishni amalga oshirish — bu berilgan o‘qotar quroldan, uning uzilishi uchun mos bo‘lmagan tarzda o‘q otilishidir. Bu tushunchani donalab, bir donadan o‘q otish bilan adashtirib yubormaslik kerak. Alohida o‘q otishni amalga oshirish o‘qotar qurolning g‘ayriodatiy ta’siri yoki harakatida bajariladi. Donalab o‘q otilishi esa o‘qotar qurolning normal ishlashida bajariladi, masalan, PM to‘ppon- chasidan o‘q otish. Ushbu keltirilgan tushunchalar, ya’ni o‘q otishlarni amalga oshirish va alohida o‘q otishni amalga oshirish tushunchalarining o‘zaro farqlaridan, bu turdagi ekspertiza vazifalarini ikki mustaqil savolga javob berishdan iborat bo‘ladi deb ajratish kerak emas. Chunki, ekspertiza tayinlovchi organ, ekspertiza tayinlash jarayonida ushbu savollardan birini tanlashi mumkin. Aslida esa, bu kabi tanlashning o‘zi bo‘lmasligi lozim, chunki, bu holda birinchi savolga javob bermay turib ikkinchi savolga javob berishning imkoni bo‘lmaydi. Birinchi savolga javob berish uchun, ya’ni, berilgan o‘qotar qurol tadqiqotlarini o‘tkazganidan keyin, o‘qotar quroldan o‘q otishlarni amalga oshirish mumkin emas, deb xulosa chiqarish mumkin. Shunday qilib, berilgan o‘qotar quroldan o‘q otishlarni amalga oshirish va alohida o‘q otishni amalga oshirish bir savol bilan shakllantiriladigan yagona vazifani hal etishdan iborat. Shuning uchun ushbu vazifani o‘qotar qurolni otish uchun yaroqliligini aniqlash deb atash to‘g‘riroq bo‘ladi. Ushbu vazifani hal etish uchun, ekspertizaga quyidagicha savollar qo‘yilishi mumkin: — tadqiqotga taqdim etilgan o‘qotar quroldan o‘q otishlarni yoki alohida o‘q otishni amalga oshirish mumkinmi? 108 — taqdim etilgan o‘qotar qurol otish uchun yaroqlimi, agar yaroqsiz bo‘lsa, unda ushbu quroldan alohida o‘q otishni amalga oshirish mumkinmi? — taqdim etilgan o‘qotar quroldan, o‘zi mo‘ljallangan turdagi o‘q otishlarni amalga oshirish mumkinmi? Savollarning bu tarzda shakllantirilishi, ayniqsa, oxirgi savol taqdim etilgan avtomatdan uzluksiz o‘q otish imkoniyatini aniqlash kabi vazifani ham qamrab oladi. Ba’zida uzluksiz o‘q otish tushunchasi o‘rniga avtomatik o‘q otish tushunchasi ishlatiladi, bu unchalik to‘g‘ri emas, chunki, qurolning avtomatikasi amalda qurolni qayta o‘qlash jarayonini boshqaradi. Yuqorida ta’kidlanganlarni avtomatik o‘zi otuvchi qurollar — to‘pponcha–pulemyot, ayrim vintovka va karabinlar hamda ikki turdagi ham donalab, ham uzluksiz o‘q otish imkoniyati bo‘lgan to‘pponchalar APS (Stechkina)ni tadqiq etishda hisobga olish kerak. Ushbu savol qo‘lbola usulda yasalgan avtomatlar yoki standart usulda yasalgan avtomatik o‘zi o‘qlanuvchi to‘pponchalarni tekshirishda mustaqil vazifa bo‘lishi mumkin. Haqiqatan ham, ayrim o‘zi o‘qlanuvchi to‘pponchalardan, masalan TT to‘pponchasidan, uning ajratgichining ish tartibi buzilganda va magazinida ko‘p miqdorda patronlari bo‘lganda uzluksiz o‘q otish imkoni tug‘ilib qoladi. Bu hollarda, donalab o‘q otish imkoniyati mavjud bo‘lmaydi. Taqdim etilgan standart yoki qo‘lbola usulda yasalgan o‘qotar qurollarning sud-ballistik ekspertizalarida o‘qotar qurolning otish uchun yaroqliligini yoki alohida o‘q otish imkoniyatini aniqlash majburiy hisoblanadi. Ushbu vazifani hal etilishi, taqdim etilgan o‘qotar quroldan eksperimental o‘q otishlarni bajarish bo‘yicha vazifalardan oldin keladi: Yüklə 39,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|