Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik

IJ–79–8 rusumli to‘pponchaning ko‘rinishi:
 
1 – to‘pponchanng dastasi; 2 – jangovar prujinaning tutgichi; 3 – 
dastaning vinti; 4 – jangovar prujina; 5 – tepki; 6 – mo‘ljallagich; 7 – 
prujinali sheptalo; 8 – tortkich; 9 – chiqarib tashlagich; 10 – stvol; 11 – 
vkladish; 12 – yig‘ma zatvor; 13 – qaytaruvchi prujina; 14 – qo‘yib 
yuboruvchi ilmoq; 15 – stvol maxkamlangan asos; 16 – magazin; 17 – 
separator; 18 – vtulka; 19 – o‘tkazgich.
IJ–79–8 rusumli gaz to‘pponchasining texnik xususiyatlari: 
— gabarit o‘lchamlari: 161 x 30,5 x 127 
mm
; 
— og‘irligi: 0,625 
kg
; 

---

 186 
— kalibr: 8; 
— magazin sig‘imi: 8 dona patron; 
— gazining aerozol buluti bilan shikast yetkazish masofasi: 3 
m 
gacha.
1
IJ–79–8 rusumli gaz to‘pponchasining tuzilishi va ishlash prinsipi: 
To‘pponcha tuzilishi jihatdan sodda va ishlatish uchun juda qulay, 
uning o‘lchamlari kichik, taqib yurish uchun o‘ng‘ay hamda ishlatish 
uchun har doim tayyor. Ushbu to‘pponcha avtomatikasining ishlashi 
ozod zatvorning qaytishiga asoslangan. Uning avtomatikasi xuddi 
jangovar qurollarga o‘xshagan bo‘lib (masalan, PM to‘pponchasi) 
otilgan gilzani stvoldan chiqarish va quroldan uloqtirish, urib–quyib 
yuboruvchi mexanizmni jangovar holatga ko‘tarish va navbatdagi 
patronni magazindan olib, patrondonga jo‘natish jarayonlarini qmrab 
oladi. Bu qurolda avtomatik tepkili urib–quyib yuboruvchi 
mexanizmning mavjudligi tufayli, faqat birinchi otishda tepki jangovar 
holatga ko‘tariladi, keyingi otishlarda esa tepki avtomatik ravishda o‘zi 
ko‘tariladi. Qurol magazinidagi barcha patronlar otib bo‘linganda, 
qurolning zatvori zatvor ushlagichi bilan ushlanadi va eng chetki orqa 
holatda turib qoladi. 
IJ–77–8 rusumli gaz to‘pponchasini ishlatishning xavfsizligi aniq 
ishlaydigan saqlagich bilan ta’minlanadi. To‘pponcha bayroqsimon 
saqlagichga ega bo‘lib, bu saqlagich zatvorning chap tomonida 
joylashgan. Ushbu saqlagichni «saqlovchi» holatga o‘tkazilganda tepki 
jangovar holatdan chiqariladi va shu bilan bir vaqtda saqlagichning 
berkituvchi qirrasi bilan tepki ushlab qolinadi. Bu holatda ushlab 
qolingan tepki urgichga zarba bera olmaydi va zavtorning orqaga 
ketishiga imkon bermaydi, ya’ni na o‘q otilishi va na qurolni qayta 
o‘qlash yuz bermaydi. Bu holda qurolning zatvori to‘laligicha 
berkitiladi
2
.
Gaz to‘pponcha va revolverlari maxsus turli signallar berish uchun 
mo‘ljalangan raketnitsalar bilan ham otishi mumkin. Buning uchun gaz 
qurollarining komplektiga maxsus moslama (nasadka) kiritilgan bo‘lib, 
bu moslama qurolning stvoliga burab maxkamlanadi. Bu moslamaga 
raketnitsa o‘rnatiladi, keyin to‘pponcha yoki revolver bo‘sh patron bilan 
o‘qlanadi. Bu bo‘sh patron otilganda raketnitsa 25 — 30 metrgacha 
1
Qarang: 
Григорьев
 
П
.
Л
.
Современные
газовые
пистолеты
и
револьверы
. 
— 
М
., 2001. — 
С
.31. 
2
Qarang: O‘sha manba — 
Б
. 37. 

---

 187 
uchishi mumkin. Faqat Rossiya Federatsiyasida ishlab chiqariladigan gaz 
qurollarida bunday raketnitsalarni otish mumkin emas, ular buning uchun 
mo‘ljallanmagan.