Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

ractatus  Theologico- 
Politicus’un
 
XV’inci  faslına  ait  Spinoza’nın  3l’nci  notuna  bkz.)  ve  bunun 
sonucu olarak, bu selamet yoktur. Vahiy, ya da vahiy denen şey, gerçekte 
bunu  öğretir  (aynı  not),  fakat  bu  tarzda  vahiy  bilimsel  bakımdan  temelli 
değildir,  hatta  imkânsızdır;  Tanrının  insanlara  herhangi  bir  dışsal  belirti 
ile  kendini  tanıtmış  olmasının  imkânsız  olduğunu  kabul  ediyoruz 
(Court 
Traité,
 
II,  ch.  XXIV,  10).  Bununla  birlikte,  bu  vahyin  ihtiva  ettiği  şeylerin 
faydalı ve akla uygun olarak kullanılması mümkündür; tarihi vesika ola­
rak, terkip edildikleri zamanın özel hal ve şartlarına bağlı bir tarzda görülen 
bu yazılar (Ahdi Atik ve Cedit) akılla çelişik değildirler ve bütün insanlar 
arasında  Nâsıralı  İsâ’nın  canlandırdığı  hakikat  zihniyetinin  ifadesidirler. 
Felsefe, Kutsal Kitabı aşar, fakat reddetmez; tersine, onun öze ait emirleri­
ni 
(prescription’
lann)  haklı  çıkarır  ve  pratik  bir  netice  elde  etmek  için  ona 
dayanabilir; nitekim duyusal tecrübe ve hayal gücü oldukları gibi alınınca, 
onlarda doğru ile karşıt bir şey yoktur ve onlar zihnin faydalı yardımcıları 
olabilirler.  Ben  bu  soruları  esasından  incelemekten  çekiniyorum,  çünkü 
onlar “İlahiyat-Siyaset Kitabı”na aittirler.
b)  İnsan ruhunda, Tanrının ezeli ve sonsuz özüne ait upuygun bir bilgi 
vardır (bölüm II, önerme 42); Tanrı fikri hiçbir insan ruhunda eksik olma­
dığı için hepimiz Spinoza’nın burada bu kelimeden anladığı anlamda “din”e 
yetkiliyiz. Din hissinin yükseldiği çeşitli dereceler hakkında bir fikir edin­
mek  için  önce  nota  bakın;  felsefe  şüphesiz  onun  yetkin  şeklidir,  çünkü  o 
hakikatte bütün dinde bulunan canlandırıcı gerçeği açık olarak kavrar.
c)  Ahlak  hakkında 
(pietas
)  önerme  18’in  scolie’sine  ait  yukarıdaki 
nota bkz.

---

NOTLAR 
331
d)  Vaktiyle  W.  Meijer’in  örneğine  uyarak,  sitenin  temeline  ait  cüm­
leyi  scolie’nin  sonuna  atmıştım.  Şimdi  bana 
Opera  Postuma’
da  ve  bütün 
sonraki baskılarda o yerinde görünüyor. Ahlakın ve namusluluğun tanım­
larıyla, gerçekten Spinoza toplum hayatının temellerini çok iyi koymuştur 
ve  biraz  aşağıda  insanların  birbirleriyle  birleşmeleri  zorunluğunu  işaret 
ediyor.
e)  Spinoza’nın “yumuşak ruh”u hayvanların boğazlanmasından nef­
ret etmiyor  ve bu şüphesiz Descartes’çılar gibi onlarda bir ruh olduğunu 
kabul  etmemesinden  değildir,  gerçi  bölüm  II,  önerme  13’ün  scolie’sinde 
onlara  açıkça  böyle  bir  ruh  veriyor  ve  bu  onun  ilkelerinde  doğmaktadır; 
fakat, ona göre hayvanların ruhunda öyle bir öz vardır ki, bizim ruhumuzla 
onun arasında büyük bir ortaklık yoktur ve herhalde türler arasında savaş 
kabul edilmelidir, çünkü bedenin ihtiyaçlarına göre yaşamak gerekmekte­
dir.