Turkish Studies
Yüklə 454,57 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- History of Siberia
|
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011 Doğu Sibirya‟nın kuzeyi Lena‟nın en aĢağı kısmından görkemli Verhayansk, Suntan Hayse ve Caherski dağlarına doğru yükselir ve tepe noktası 10000 fiti aĢar. Burası Antartika‟yı hariç tutarsak dünyanın en soğuk bölgesidir. Yana, Ġndigirka ve Kolima nehirleri buradan doğar ve kuzeye doğru akarak Kuzey Buz denizine dökülür. Çok düĢük sıcaklık değerlerine rağmen kuzey doğu bölgesi insanlık için çok uygun yaĢam koĢulları içeren alanlara da sahiptir. Lena‟nın batısındaki taygalarda ormanlar çok seyrektir, ancak Pasifik‟e doğru uzanan bu alanda sık fundalıklar yerine çok uzun ve iri çam ve köknarlar bulunmaktadır. Kuzey Pasifik kıyılarına doğru ise iklim Sibirya‟nın iç bölgelerine nazaran daha az serttir ve muson rüzgârları bu bölgeye daha fazla yağmur ve sis getirmektedir. Sonuç olarak kuzey doğunun deniz bölgesi merkezi Sibirya‟ya nazaran insan yaĢamı için daha az elveriĢlidir. Kamçatka yarımadası pasifik okyanusunun güney batısı çok yüksek sıradağlarıyla kaplıdır, yükseklikler zaman zaman 15.586 fite ulaĢır. Bu dağ silsileleri genç kuĢak sistemine dâhildir ve güneye doğru hat boyunca Kamçatka‟dan Kuril adalarına oradan Japonya‟ya birçok aktif volkanik bölgeyi içermektedir. Sibirya‟nın kuzey ucu Kuzey Buz denizinin 200 millik sahili ki, bazı alanlarda bu bölge daha da geniĢler tundra 45 alanıdır. Teymur yarımadasındaki Yenisey ve Lena nehirleri çıkıĢları arasındaki tundra alanı ise 66º 33' kuzey enleminden kuzeye doğru geniĢler yaklaĢık 750 mildir. Putoran platosu ve doğu Sibirya dağ tundralarının enlemesine alanı ise kuzey kutbu alanının güneyine doğru geniĢler. 46 Tundralarda ortalama hava sıcaklığı -10 derece civarındadır ve bu ortalama 365 günün yarısından fazlasına aittir. Bu bölgede ancak yazları 2 veya 2.5 ay don görülmez. Yıllık ortalama kar yağıĢı çok fazla değildir, ancak yılın 240 günü topraklar karla kaplıdır. Bu Ģartlar altında bitki örtüsü sadece kara yosunu, liken, bodur çalılıklar, olarak görülür yazları da bu bitkiler üzerinde çiçekler görülür. 47 Hayvan türlerine gelince; küçük kemirgenler, tilki, ren geyiği, kar baykuĢu, yırtıcı kuĢlar ve su kuĢları ile sınırlıdır ve hayat su kenarlarına toplanmıĢtır. Buz denizi sahil bölgelerinde ise deniz aygırı ve kutup ayıları yaĢamaktadır. 48
yaĢamı için çok elveriĢli ve çeĢitli Ģartlar sunmuĢtur. Rusya‟nın burayı iĢgalinden evvel ve iĢgal sonrası USSR dönemi sunulan resmi veriler nüfus idari yönetim konuĢulan diller açısından veriler oldukça karmaĢıktır. 49 Toplam 35 farklı yerel dilin kullanıldığı ifade edilen Sibirya‟da bugün bu dillerin büyük bir bölümü yok olmuĢtur. 50 Birçok lehçeye sahip bölgede birbiriyle akraba 2 Selkup, 4 Buryat; 8 veya 12 Hanti lehçesi vardır. Ayrıca bölgede lehçe ve dil ayırımı yapabilmek çok kolay değildir. 51 Dahası en az 9 dil veya lehçenin varlığından bahsedilmektedir ki, bunlar 17. yüzyılın sonunda ortadan kaybolmuĢtur. Rusların bölgeyi istilasında farklı dil ve lehçelere rastladığı açıktır, ancak bu dil çeĢitliliğinin tam olarak ortaya konulması diğer bölgelerle kıyaslanarak ortaya koyulabilir ki, benzer bölge olan Kuzey Amerika‟da farklı 200 yerli dilin olduğu bilinmektedir. 52
45 http://en.wikipedia.org/wiki/Tundra , 01 03 2011; Tundra; kuzey ülkelerinde rastlanan, yapısına likenlerin de katıldığı bodur ot topluluklarıdır. Ilıman kuĢağın kuzeyinden kutuplara doğru yaklaĢıldıkça ormanların yerini, bodur çalılar ile karayosunları ve likenlerden meydana gelen tundralar alır. 46 Ġgor V. Naumov, History of Siberia, s. 4; Forsyth, A History of the Siberia, s. 8. 47 W. Radlof, , Sibirya’dan (Seçmeler), s. 19-25; Naumov, History of Siberia, s. 4. Forsyth, A History of the Yüklə 454,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|