Turkish Studies

Batı Sibirya’da Hanti ve Mansiler 

16.  yüzyılda  büyük  Moskova  knezliğinin  kuzey  doğusunda  Fin  Ugor  kökenli  Komiler 

Visegda‟da Ural‟ın batısındaki Peçora ve Kama nehirleri boyunca yerleĢmiĢlerdi, Samoyedler ise 

Ural‟ın batı ve doğusunda bulunan tundralarda yaĢıyorlardı. Bu dönemde Moskova knezliği yakın 

çevresinde  bulunan  Ustvim,  Pustezersk,  Çerdin  ve  Solikamsk  kasabalarını  istila  etmiĢler,  Rus 

seferleri, Ob nehrinin çıkıĢ bölgelerinde yani Ural dağlarının kuzey ucunda yerleĢik olan Samoyed 

ve Hantilere kadar ulaĢmıĢtır. 16. yüzyılın ortalarına doğru da bu bölge tamamen Rus nüfuzu altına 

girmiĢtir.

53

  

Bu  zamana  kadar  Rusların  bölgede  ilerlemesi  tabii  iki  bariyer  tarafından  durdurulmuĢtur. 

Sibirya‟ya  batı  yönünden  gelen  saldırılarda  en  önemli  engel  Ural  dağlarıydı.  Ġkinci  engel  ise 

bölgede yaĢayan Mansi (Ostyak) ve Hanti (Voguls) ve Sibir Tatarlarıydı.

54

 Ural dağları çok yüksek 

olmamakla  birlikte  zaman  zaman  yüksekliği  6000  fite

55

    ulaĢmaktadır  ve  bu  dağlarda  en  az 

Scotland ve Appalachians dağları gibi seferlere engel olmuĢtur. Rusların yöneldiği yeni bölge çok 

derin  vadileri  ve  sık  ormanlarıyla  o  kadar  çetin  coğrafi  Ģartlar  içermektedir  ki,  19.  yüzyılın 

sonlarında bile Ural‟ın kuzeyindeki bölgeler hala yerleĢimden çok uzak ve ıssız yerlerdi.

56

 

Moskova  knezliği  döneminde  nüfusları  yaklaĢık  16.000

57

  yaklaĢan  Hanti  ve  Mansi 

kavimleri, bir tek ulus değildir ve farklı boylara ayrılmıĢtır, her boyun kendi içinde bir beyi vardır.

 

En önemli Mansi boyları; ViĢera, Güney Soysa, Lozvo ve Tavda nehirleri kenarlarında yaĢıyordu, 

ayrıca tüm boylar, Pelim ve Konda gibi prensliklerin hâkimiyetini tanıyordu. Aynı zamanda, Ob ve 

ĠrtiĢ nehrinin aĢağı bölgelerinde yaĢayan Koda, Lapin Kazim ve Kunovat gibi Hanti boyları kendi 

prensliklerine  sahipti.  Boylar  arasındaki  kan  davaları  aralarında  çatıĢmaya  neden  oluyor  ve 

birbirilerinin yaĢam alanları yağmalıyorlardı. Kuzeyde ise Ob boyunda yaĢayan Hantiler ile Tundra 

da  yaĢayan  Samoyedler  arasında  seyrek  te  olsa  savaĢlar  yaĢanmıĢtır.  Bu  dönemde  Hanti  ve 

Mansilerin  askeri  güç  dengeleri  açısından  avantajlı  oldukları  söylenebilir.  Uzun  ve  güçlü  yaylar, 

oklar,  kargılar,  zırhlar  demirden  yapılmıĢ  zırh  ve  miğferler  kullanıyorlardı.  Hanti  ve  Mansi 

reislerinin zenginlikleri, sahip oldukları büyük  miktarda samur ve tilki kürkü,  gümüĢ  zinet, gemi 

araç  ve  gereçlere  göre  değerlendiriliyordu.  YaĢadıkları evler  gayet  sağlam  ve  etrafı  çit  ve  toprak 

tabyalarla çevrilmiĢti. Kabile üyeliği gözetilmeksizin bütün Hanti ve Mansi insanları iki ana sınıfa 

ayrılıyordu, kabile içinden evlilik kesinlikle yasaktı. BaĢlık ailenin babası tarafından at, geyik, post, 

elbise  veya  kap  kaçak  Ģeklinde  ödenebiliyordu.  Erkek  maddi  gücü  elverdiği  kadar 

evlenebiliyordu.

58

  

Bölge  Hantiler  tarafından  Ob  nehrinin  ağzı  ve  Kuzey  Ural‟dan  itibaren  400  mil  yukarı 

doğru  Ob  ile  ĠriĢtin  birleĢtiği  noktaya  karadan  doğuya  doğru  Merkezi  Sibirya‟ya  istila  edilmiĢti. 

Mansilerin bölgesi ise Hantilerin güney batısında kalmaktaydı ve Ural‟ın en düĢük noktası Çusova 

nehri  boyunca  uzanmaktaydı.  Tarihçilerin  genel  görüĢüne  göre  Mansi  Hanti  ve  Ugor  kavimleri 

eskiden  Ural‟ın  batı  yakasındaki  Ġdil  boylarında  yaĢamaktaydı

59

  daha  sonra  Doğu  Avrupa‟dan 

                                                 

53

 Forsyth, A History of the Siberia, s.8 

54

 Akdes Nimet Kurat-Ahmet Temir, “Sibirya Hanlığı”,Türk Dünyası el Kitabı, I. Cilt, Coğrafya-Tarih, s. 437-

47; Türk Ansiklopedisi, “Sibir Hanlığı”, C. 28,  Milli Eğitim Bakanlığı 1980, s. 541-2; Hadi Atlasi, Süyünbike, Kazan