Turmush darajasi standartlarini hisoblashning roli va usullari reja

1-jadval

Jins, yosh va mehnat faoliyatining xususiyatiga qarab oqilona xarajatlar nisbati (mexanizatsiyalashgan mehnat bilan shug‘ullanadigan erkakning xarajatlari 1 ga teng).

Ayrim jins va yosh guruhlari uchun shkala bilan bir qatorda, oilalarning har xil tarkibi va kattaligi uchun xarajatlar nisbatini bera­di­gan “oilaviy” iste’molchi shkalasi hisoblab chiqilgan.

Birinchidan,

-shakldagi diagonal matritsa tuzildi, unda satrlar va ustunlar oilaning istalgan tarkibi va o‘lchamiga mos keladi. Xuddi shu nomdagi satr va ustunlar kesishgan joyda ushbu oila byudjetining yig‘indisi yoziladi.

Agar bunday matritsadagi barcha diagonal elementlarni ulardan biron biriga bo‘lsak, biz bo‘linuvchi byudjetga nisbatan iste’molchi koef­fitsient­larini olishimiz va ular bilan tegishli qatorning bo‘sh kataklarini to‘ldirishimiz mumkin, xususan: i,j = 1, 2, …, n

Agar bunday matritsadagi barcha diagonal elementlarni ulardan biron biriga bo‘lsak, biz bo‘linuvchi byudjetga nisbatan iste’molchi koef­fitsient­larini olishimiz va ular bilan tegishli qatorning bo‘sh kataklarini to‘ldirishimiz mumkin, xususan: i,j = 1, 2, …, n

Shunday qilib, barcha oila byudjetlarining nisbatlarini o‘z ichiga olgan shaxmat R matritsasi hisoblab chiqilgan. Aslini olganda, bu oxirgi shkala bo‘lib, unda jins va yosh tarkibi ham, oilalar soni ham hisobga olinadi. Masalan, to‘rt kishilik oila uchun – ikkita kattalar va 1 yoshdan 2 yoshgacha bo‘lgan ikkita bola va 7 yoshdan 10 yoshgacha – yakuniy koeffitsient ikki kishilik oila (1 yoshgacha bolasi bo‘lgan onalar) byudjetining 2,07 ni, uch kishilik oila uchun 1,7 ta byudjetni (bir yoshga to‘lmagan bolasi bo‘lgan er-xotin va boshqalar) tashkil qiladi.

Amalga oshirilgan hisob-kitoblar, shuningdek, oilalar sonining ko‘payishi va uning jinsi va yoshi tarkibining o‘zgarishi bilan oqilona byudjetlar o‘zgarishining qiziqarli naqshlarini aniqladi. Ular, xususan, byudjetning xarajatlar qismining hajmiga ta’sir qiluvchi hal qiluvchi omillar oilaning kattaligi va uning a’zolarining yosh tarkibi ekanligini ko‘rsatdi.