Turmush darajasi standartlarini hisoblashning roli va usullari reja

Shunday qilib, oziq-ovqat iste’moli me’yorlarini hisoblash har xil turdagi kamida 30 ta cheklovlarni qondiradigan oziq-ovqat to‘plami­ning ta’rifiga qisqartiriladi. Shu bilan birga, siz mahsulotlarni tanla­shingiz kerak bo‘lgan to‘plam juda katta va 50 ga yaqin alohida guruhlarni o‘z ichiga oladi.

Oziq-ovqat to‘plamining optimalligi mezonlari, umuman olganda, har xil bo‘lishi mumkin va hisoblash maqsadiga bog‘liq. Iqtisodiy nuqtayi nazardan, oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun ijtimoiy zarur bo‘lgan mehnatning minimal xarajatlari bunday mezon bo‘lishi kerak. Ammo aholi byudjetlarini, ayniqsa, minimal bo‘lganlarni hisoblashda mezon oziq-ovqat mahsulotlarini sotib olish qiymatining ma’lum qiymatidan eng kam yoki oshmaydigan bo‘lishi kerak.

Standart byudjetlarda oziq-ovqat me’yorlarini hisoblash chiziqli dasturlash masalasiga qisqartiriladi. Uning kanonik ko‘rinishidagi matematik formulasi quyidagicha: har birida m elementdan iborat bo‘lgan n ta mahsulotdan quyidagi shartlarda

bo‘lgan kombinatsiyani topish kerak:

1) ayrim elementlar uchun

1) ayrim elementlar uchun

2) boshqa elementlar uchun

• 3-turdagi elementlar uchun

xj ≥ 0

i = 1, 2, … , m; j = 1, 2, … , n; s = 1, 2, … , L.

1-misol.

Uchta oziq-ovqat mahsuloti mavjud – x1, x2, x3 birligida mos ravishda,

yog‘ – 3; 0; 0,4 birlik

oqsil – 0,3; 0; 0,4 birlik

uglevodlar – 0; 10; 0 birlik

Mahsulotlar birligi narxi 0,8; 1,5 va 3. Ulardan olingan oqsilning umumiy miqdori kamida 20 birlik, yog‘ 10 dan ko‘p bo‘lmagan va uglevodlar – qat’iy 15 birlik bo‘lishi sharti bilan, ushbu mahsulotlarni sotib olish uchun minimal xarajatlarni hisoblash kerak va bu oziq moddalar organizm tomonidan to‘liq so‘riladi.

Bu masalani simpleks usuli bilan yechish quyidagicha: x1 = 0; x2 = 1,5; x3 = 9,4. U 30,45 birlikka teng funksiyaning minimal qiymatini beradi va unga kiritilgan ikkita noma’lum uchinchisisiz barcha cheklov­larni qondiradi. x1 nolga teng bo‘lmagan qiymatni o‘z ichiga olgan har qanday boshqa funksiya bundan kattaroq qiymatga ega bo‘ladi.