Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Musulmonlar hindlar yerida. 
VIII asr boshlarida Hindiston 
xalifalik qo‘shinlari hujumiga uchraydi. Iroq va Suriyadagi olingan 
ko‘pminglik qo‘shin Hind daryosi etaklariga bostirib kiradi. Bosqin 
hududdagi ko‘plab qabilalar hayotiga ta’sir etib, ulami ko‘chishga 
majbur etgan, qolganlari islomni qabul qiladi. Mahmud G ‘aznaviy 
istilolari, so‘ngra Dehli sultonligi hukmronligi o‘rta asrlarda mam­
lakat shimolida musulmonchilik mavqeyini yanada kuchaytiradi. 
Musulmonlar dastlabki paytlardanoq aralash nikohga kirishganlar. 
Bu esa ulami mahalliy aholi bilan yaqinlashtirib, o‘z tillarini unutish- 
lariga olib keigan. Islomning ta’siri Boburiylar hukmronligi davrida 
(1526-1858) ayniqsa kuchaydi. Sulolaga ajoyib shoir, iqtidorli lash- 
karboshi va mohir diplomat Zahiriddin Muhammad Bobur (1483— 
1530) asos solgan. Boburiy podshohlaming ko‘pchiligi din masala- 
sida bag‘rikenglik siyosatini yuritib mamlakatda tinch-totuvlikni 
saqlashga intilganlar. Yillar o‘tib ular ham hind knyazlari qizlariga 
uylana boshlaganlar. Imperiya zodagonlari ichida 0 ‘rta Osiyo, Eron, 
Afg‘oniston, Turkiyadan, arab mamlakatlaridan chiqqan musulmon­
lar, rajput hindlari boigan. 
4
Boburiylardan Avrangzebning (1618-1707) hindlarni islom dini- 
ga o‘tkazishga harakati Panjob va Maxarashtra knyazliklarida unga 
qarshi konsolidatsiya jarayonlarining kuchayishiga olib keladi. Pan- 
jo bda Dehlidan amalda mustaqil davlat tuzildi, den maratxalar - Ma­
xarashtra aholisi harbiy toifaga aylandi.
Maratxalar yetakchisi Shivaji 1674-yil mustaqil maratxalar dav- 
latini tuzadi. Inglizlarga qarshi milliy ozodlik harakati rahbarlaridan
138

---

biri B.Tilak (1856 -1920) keyinchalik Shivaji xotirasiga bag‘ishlab 
bayramlar, teatrlashtirilgan tomoshalar, harbiy-sport musobaqalari 
o‘tkazgan.
Musulmonlar ta’siri da hind tilining va qator shevalaridan shaklla- 
nadi. Hind tili uchun xususiyatli narsa sanskrit leksikasining ko‘pligi 
bo‘lsa, urduda - arab-fors so‘zlari m oiligi, hindlar devonagiri alif- 
bosidan foydalansa, urduda - arab grafikasi ishlatilishini ta’kidlash 
lozim. Urdu Pokistonning rasmiy davlat tili, unda Hindistonda ya- 
shovchi musulmonlar ham so‘zlashadi.
Musulmon sulolalari hukmronligi davrida Janubiy Osiyoda yangi 
me’morchilik uslubi tarqalib, unda masjid, madrasalar, minoralar, 
maqbaralar, saroylar bunyod etilgan. Ulardan eng mashhuri Tojma- 
hal b oiib, u Agrada boburiy hukmdor Shohjahon tomonidan rafiqa- 
si Arjuinand bonu (Mumtoz Mahal begimga) bag‘ishlab qurilgan. 
Hukmdoming yana bir inshooti Dehlidagi Qizil Fort saroyi boburiy- 
lar qarorgohi boigan. Aynan shu saroy ustida Javoharlal Neru 1947- 
yili mustaqil Hindiston bayrogini ko‘targan.
Boburiylar imperiyasining behisob boyliklari zamondoshlarini 
hayratga solgan. Ulardan eng mashhuri «Ko‘hinur» olmosi boiib, 
unga birinchi ishlov berilganidan so‘ng 186,1 karat qolgan. Olmos 
Boburiylar taxtining tepasida porlab turgan. Bugungi kunda olmos 
qirol Georg VI ning rafiqasi malika Yelizaveta tojini bezab Tauer 
saroyida saqlanmoqda. Hindiston 1933-yili Buyuk Britaniyadan bril- 
liantni qaytarishni talab qilganida rad javobini oladi.
Boburiylardan «muglai» nomi bilan san’at uslubi, musiqa, kiyim 
va taomlar majmuyi saqlangan. Islom dini Pokiston Islom Respub- 
likasida, Maldiv Respublikasida, Bangladeshda (88,3% aholi) keng 
tarqalgan. Ulaming an’analarida talaygina farqlar mavjud. Masalan, 
Haj safaridan keyin Bangladesh musulmonlari qo‘y kam boiganidan 
qoramol yoki echkini qurbonlik qilishadi.