Tuychiyeva Ravshanoy Quchqarxojayevna
Yüklə 248,35 Kb.
|
|
moddiyat va ma‟naviyat aro o„rnatilan me‟yordan boshlanadiganga o„xshaydi.
Shunday ekan, akam Amirning butunlay zohidlik yo„lini tutishi zamon tabiatini yetarlicha tushunmaslikdan kelib chiqmayaptimi? Axir u xuddi moziydagi zohidlar ishini qilmoqchi bo„lyapti. Holbuki, zamon boshqa inson ham. Bu shundan iboratki, odamzod faqat ma‟naviyatni tanlab, moddiyatni mensimasa yoki, aksincha, moddiyat yo„lida ma‟naviyatni qurbon bersa, avvalo, o„zini, so„ng esa jamiyatlarni, dunyoni mahv etadiganga o„xshaydi. Buning yorqin misoli mana men, mana Zahro, mana akam” 19 . “Muvozanat”ning badiiy voqeligida turli yosh, soha, turfa dunyoqarash kishilari, shahar va qishloq hayoti qamrab olingan. Muallif unda g„oyat ahamiyatli badiiy falsafani aks ettiradi. Voqelikning ko„proq nursiz tomonlari tasvirlagani bilan “Muvozanat”ning so„ngiga qadar umidvorlik tuyg„usi sezilib turadi. Ayrim adabiyotshunos olimlar muvozanat falsafasi haqidagi qarashni inkor etdilar, romanning ta‟sir doirasi tor ekanligini bildirdilar. Lekin “Muvozanat” 19 Hamdam U. Muvozanat// Vatan haqida qo„shiq. –Toshkent.: Akademnashr, 2014-yil, 100-101 betlar. 27
bugungi kishilarning o„ylari, qarashlari sifatida e‟tibor topdi” 20 . Romandagi Yusuf, Amir, Odil aka, Said, Zahro, Manzuraning o„z qarashlari, hayotiy munosabatlari mavjud. Romanda qahramonlar o„ylari, tushunchalari, hayotga qarashlari bilan tezoqar vaqtaro bahs bo„layotganligi ochiq-oydin seziladi. Ulug„bek Hamdam “Badiiylik mezonlarining umrzoqligi” maqolasida: “Adabiyot millatning orzu-umidlarini o„zida mujassam aylaydi. Orzu-umidlari, hoyu-havaslari mo„l-ko„l bo„lgan xalqning adabiyoti ham shunga mos bo„ladi. Yana bir gap: adabiyoti ana o„sha orzu-umidlarning boshqa tarafini ham aks ettiradi. Ya‟ni armonni! Katta millatning katta adabiyoti bo„ladi... ushalmagan orzusidan tug„ilgan armonni adabiyot deb atalmish “maydon”da yarata olgan millat ruhiy-ma‟naviy jihatdan sog„lom bo„ladi. Butun boshli XX yuz yillik psixoanalizi tarixidan adabiyotga dahldor eng ulkan kashfiyot ana shu!” 21 - degan fikrlarni yozgan edi. Darhaqiqat, har bir asar tasvir obyektiga inson, u yashayotgan millat ommasini oladi. Bu jarayonda yozuvchining uslubi, tasvirlash san‟ati, badiiy mahorati yetaklichilik qiladi. Ulug„bek Hamdamning “Muvozanat” romani hozirgi o„zbekning o„ylari, izlanishlari, ruhiy-ma‟naviy iztiroblari haqidagi asardir. Roman qahramonlari bir zamon, bir muhitning odamlari. Ular uchun boylik, kambag„allik hayot-mamot masalasi emas. Asar qahramonlari hozirgi hayot, past-u balandliklar, notekisliklar, insofu noinsofliklar haqida dildan mulohaza yuritadilar. To„g„ri, ayrimlar muvozanat falsafasi haqidagi qarashni inkor etdilar, romannning ta‟sir doirasi tor ekanligini bildiradilar. Jumladan, S.Sodiq yozuvchi sujet chiziqlarini ongli ravishda bir-biriga uzviy bog‟lab yuborishga urinmaganligini ta‟kidlaydi. Shuningdek, maqolada yozuvchi romanning o„ziga xos ifoda yo„sinini hisobga olmagani, unga realistik roman mezonlari bilan yondashilgani aytilgan. Ba‟zi o„rinlarda sujet-kompozitsion qurilishdagi o„ziga xoslikni hisobga olmagani aytilgan. 20 Rasulov A. Badiiylik – bezavol yangilik. –Toshkent, ”Sharq “. 2007 21
28
Professor, taniqli adabiyotshunos Y.Solijonovning “Muvozanat” romani haqidagi fikrlari esa ijobiy: “Jamiyatda kechayotgan yangilanish jarayonini badiiy tadqiq etish so„nggi yillar adabiyoti va san‟atining asosiy mavzusi hamda bosh muammosiga aylanganligi sir emas. Yozuvchilarimiz asarlarida insonning o„zligni anglash, o„zini kashf etish, e‟tiqod va imonlilik, nafs va yovuzlikka qarshi kurasha bilish qobiliyatini ko„rsatishni asosiy masala qilib olyaptilar. Ulug„bek Hamdamning “Muvozanat” romani uchun aynan mana shu muammo tanlab olingan. Muallif har bir bobda ilgari surilayotgan g„oyaviy mundarijaga mos ohang tanlay biladi. Masalan, Amirning qismati hikoya qilingan boblarda sokin g„amginlik, uning tabiati va intilishiga mos tasavvufiy ruh, achinish ohangi yetakchilik qilsa, Said faoliyati tahlil etilgan boblarda osoyishta falsafiy mushohada ohangi ustuvor. Aksincha, boylik inkanjasida o„ralashib qolgan, na jisman, na ma‟nan qiynalib yashayotgan Mirazim haqidagi boblar qandaydir loqaydlik, beparvolik ohangi bilan sug„orilgan. Yusufning taqdiri hikoya qilingan boblarda esa keskin falsafiy muhokama ohangi ustinlik qiladi” 22 . “Muvozanat” romanida o„tish davri, ya‟ni sho„ro davri tuzumidan istiqlolga erishganimizdan keyingi davr yoritilgan. Bu haqida
maqolalarining birida shunday yozadi: “Asarda uch do„stning kechinmalari, hayoti, taqdiri yotgan bo„lsa-da, unda keng ma‟noda o„zbek millatining sho„ro davri tuzumidan bozor iqtisodiyotiga o„tish davridagi butun murakkabliklar haqqoniy, shafqatsiz real tasvirlarda mahorat bilan ochib beriladi” 23 . Haqiqatdan ham, muallif qahramonlarning hayot yo„llarini tasvirlash asosida o„sha davrni ochib berishga harakat qilgan. Bunga misol qilib romanda keltirilgan Yusufning qarashlarini olish mumkin: “Axir kechagina – rahbar lavozimida ishlab turgan chog„ida Said qanaqa Yüklə 248,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|