U burxanov, T. Atam uradov davlat xaridi

1 http://europa.eur.int
2 http://www.cnews.ru/reviews/free/gov2005/part8/europe.shtml

---

mamlakatlarining xarid faoliyati Elning deriktivalari bilan tartibga 
solinadi.
Yevropa xarid tizimini boshqarish tamoyillari 1-chizmada aks 
ettirilgan. Mazkur tamoyillar ko'pchilik mamlakatlaming qonun- 
chiligi asoslarini tashkil etadi va xalqaro hujjatlarda, jumladan, 
XSTning davlat xaridi bo‘yicha ko‘ptomonlama shartnomalarida 
ham ushbu tamoyillarga amal qilish qattiq belgilab qo'yilgan.
• davlat va j
jamiyat 
|
nazoratini 
1
ta ’minlagan j
holda xarid- j
ni tashkil 
|
etish shart- |
lariga rioya |
etish 
|
m
• xarid
haqidagi
ma’lumot-
ning
ochiqligi
va uni
olish
imkoniyati
diskrimina-
tsiyaga
yo‘1
qo'ymaslik
xaridning
barcha
ishtirokchi-
lari uchun
teng
imkoniyat-
lar berish
J
1-chizma.
Yevropa xarid tizimini boshqarish tamoyillari.
Davlat xaridini tashkil etishda ishlatiladigan xaridning ochiq 
va yopiq bir hamda ikki bosqichli tanlovlari, xaridning yagona 
manbasidan baholami so‘rash usulidan tashqari, ba’zi mamla- 
katlarda keng qo‘llaniladigan taklif so‘rovnomasi va raqobatli 
muzokaralar usullari ham mavjud. Taklif so‘rovnomalari eng 
kamida uchta mol yetkazib beruvchiga jo'natiladi.
Buyurtmachi (sotib oluvchi tashkilot) takliflarni baholash 
mezonlarini, uning nisbiy mohiyati va baholashda qanday 
qo‘llanilishini belgilaydi. Ushbu mezonlar mol yetkazib beruv- 
chining boshqaruv va texnik talablarga javob berishi bo'yicha, 
taqdim etilgan taklif orqali ko‘zlangan maqsadni amalga oshirish 
mumkinligi nuqtayi nazaridan, shuningdek, taklif etilayotgan baho,
89

---

ekspluatatsiya, xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash xarajatlarim inobatga 
olgan holda tuziladi. Bunday hollarda so‘rovnoma yuborish, 
muzokoralar olib borish, yoki buyurtmachi, taqdim etilgan taklifni 
qayta ко‘rib chiqishga ruxsat berishi mumkin. Muzokoralar sir 
saqlanish sharti bilan olib boriladi va unda ishtirok etish imkoniyati, 
takliflari rad etilmagan barcha talabgorlarga beriladi. Shundan 
sung, buyurtmachi mol yetkazib beruvchilar oxirgi takliflarini 
taqdim etishi lozim bo‘lgan muddatni belgilaydi va taqdim etilgan 
eng yaxshi taklif qabul qilinadi.
Elning ayrim mamalakatlarida davlat xaridini tashkil etishda 
milliy mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga 5—10 % miqdorida 
imtiyozlar taqdim etiladi. Ayrim hollarda bunday imtiyozlar ancha 
yuqori ham bo‘Ushi mumkin, masalan, Vengriyada bu ko‘rsatkich 
ma’lum vaqt oralig‘ida 20 %ni tashkil etgan. Agar qiyoslaydigan 
bo'lsak, bizning Respublikamizda ham tender savdolari bo‘yicha 
talabgorlar taklifini baholashda mahalliy ishlab chiqaruvchilarga 
baho imtiyozlari taqdim etilgan: «...agar tenderda xorijiy yetkazib 
beruvchilar bilan birga m am lakatim iz korxonalari-ishlab 
chiqaruvchilari ishtirok etsa, bu korxonalarga tovarlar va xizmatlar 
davlat xaridi... tender savdolarida ishtirok etganda 
2 0
foizgacha 
miqdorda narx imtiyozlari beriladi»1.
Ayrim mamlakatlarda davlat buyurtmasining ma’lum qismi, 
alohida olingan mol yetkazib beruvchilar uchun, xususan, kichik 
biznes vakillari uchun saqlab qoUnadi. Hottoki bu maqsadlami 
amalga oshirish uchun yirik buyurtmalar, atayin mayda bo‘laklarga 
bo‘lib joylashtirilishi ham mumkin2.