31
12000
natijaga nisbatan 3% oshirish rejalashtirilgan. Reja o‘sishi va reja
bajarilishini ifodalovchi nisbiy miqdorlar ko‘pincha foizlarda aniqlanadi.
Chunki bazis nisbiy miqdor (maxraj) 100 % deb qabul qilinadi va
shunga nisbatan rejaning o‘sishi yoki rejaning bajarilishi hisoblanadi.
Shartnoma (buyurtma) bajarilishini ifodalovchi
nisbiy miqdorlar
(Shbnm) o‘zaro kelishilgan shartnomalarning qay darajada bajarilganini
bildiradi. Bu ko‘rsatkichni muayyan davrdagi haqiqiy bajarilgan
miqdorni shartnomada (buyurtmada) ko‘rsatilgan miqdor bilan taqqoslab
ko‘riladi. Shbnm ko‘pincha
foizlarda aniqlanganligi uchun, uni
quyidagicha hisoblanadi.
Haqiqiy bajarilgan miqdor x 100
Shbnm = ----------------------------------------------------------------
Shartnomada (buyurtmada) ko‘rsatilgan miqdor
Bu ko‘rsatkich ham xalq xo‘jaligi tarmoqlarida juda ko‘p
qo‘llanadi. Chunki tarmoq korxonalari o‘zaro mahsulot yetkazib berish
uchun har yili shartnoma tuzadilar.
Yil davomida bu shartnomada
ko‘rsatilgan shartlar qanday bajarilayotganligini nazorat qilib borish
zarur. Qishloq xo‘jalik korxonalari
davlatdan paxta va boshqa
mahsulotlarni sotish bo‘yicha davlat buyurtmasini oladi. Bunda ham
belgilangan davlat buyurtmasining haqiqiy bajarilishini ma’lum
muddatlarga taqqoslab borish zarur.
Misol: Qishloq xo‘jaligi shirkati ushbu yilda davlatga 8500 tonna
paxta sotish bo‘yicha buyurtmaga kelishgan. Xo‘jalik shu yil 26
oktyabrga 8200 tonna paxta sotgan. Demak, buyurtmani
8200 x 100
96,5 % (-------------------) bajargan.
8500
Ijtimoiy-iqtisodiy ko‘rsatkichlar o‘zgarishining
tendensiyasini
bilish uchun ularni bir necha davr davomida kuzatish lozim. Bunday
kuzatish dinamika nisbiy miqdor natijasida aniqlanadi.
Dinamika nisbiy miqdorda (Dnm) ko‘rsatkichning
hisobot
davridagi miqdori (mutloq yoki o‘rtacha) shu ko‘rsatkichning o‘tgan
davrdagi miqdorlariga nisbati bilan topiladi.
Dostları ilə paylaş: 
