59
tanlashning o‘rtacha va chegaralangan xatosi aniqlanadi.
Bu ikkala turdagi xato quyidagi munosabat bilan ifodalanadi:
∆
= t · µ
Formuladagi ∆ - tanlashning chegaralangan xatosi;
µ – tanlashning o‘rtacha xatosi;
t – ehtimol (r) ning darajasiga bog‘liq bo‘lgan
ishonch
koeffsiyentidir.
Quyidagi jadvalda t ning ayrim qiymatlari keltirilgan (2-Jadval).
2- jadval
Ehtimol Pi 0,683
0,866
0,954
0,988
0,997
0,999
t-ning
qiymati
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
Tanlashning o‘rtacha xatosining miqdori tanlash usuli va tanlash
jarayoniga bog‘liq holda hisoblanadi. Masalan,
qaytarilgan tasodifiy
tanlash o‘rtacha xato quyidagi formula asosida aniqlanadi:
qaytarilgan usulda,
n
n
2
σ
σ
µ
=
=
qaytarilmagan usulda esa,
−
=
N
n
n
1
2
σ
µ
Bunda: σ
2
–
tanlab olingan to‘plam (yoki bosh to‘plam) dispersiyasi;
σ
- tanlab olingan (yoki bosh ) to‘plamning o‘rtacha kvadratik
chetlanishi;
n - tanlab olingan to‘plam hajmi;
N - bosh (general) to‘plam hajmi.
O‘rtacha va chegaralangan xatoning hisoblanishi bosh
to‘plam harakteristikalarining chegaralarini aniqlash imkonini beradi.
Masalan, tanlangan o‘rtacha uchun bunday chegaralar,
quyidagicha
aniqlanadi:
X
~
- ∆x ≤
Х
≤ +
X
~
+ ∆x
60
X
va
X
~
- mos holda bosh va tanlab olingan to‘plam o‘rtachasi.
Qarab chiqilgan usullarning amaliy jihatdan qo‘llanilishini
quyidagi misollarda qarab chiqaylik.
Dostları ilə paylaş: