U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Nom maydonlarini taqsimlash 
Domen nomlari maydonida joylashgan ma’lumotlar saqlanishi 
kerak. Biroq, juda ko‘p ma’lumotga ega bo‘lgan bitta kompyuter 
xotirasiga ega bo‘lish juda samarasiz va ayni paytda ishonchli emas. 
Dunyoning barcha mamlakatlaridan kelgan so‘rovlarga javoban 
tizimga katta yuklama tushishi hisobiga bu samarasiz hisoblanadi. Har 
qanday nosozlik ma’lumotlarga kirishga imkon bermasligi sababli bu 
ishonchsizdir. 
Nom serverlari ierarxiyasi 
Ushbu muammolarning yechimi ma’lumotlarni DNS serverlari 
deb nomlangan ko‘plab kompyuterlar orasida tarqatishdir. Buning bir 
usuli - bu butun maydonni birinchi darajaga asoslangan ko‘plab 
domenlarga bo‘lish. Boshqacha qilib aytganda, biz ildizni (root) 
yolg‘iz qoldiramiz va ko‘p darajali domenlar yaratamiz (pastki 
darajalar), chunki birinchi darajali tugunlar mavjud. Shu tarzda 
yaratilgan domen juda katta bo‘lishi mumkinligi sababli, DNS 
domenlarni kichikroq domenlarga (pastki domenlarga) bo‘lish 
imkonini beradi. Har bir server katta yoki kichik domen uchun 
javobgar (vakolatli) bo‘lishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, bizda 
nomlar ierarxiyasi bo‘lgani kabi serverlar ierarxiyasi ham mavjud 
(7.37- rasmga qarang). 
com 
edu 
Domen 
Domen 
Domen 
Domen 
Domen 

---

287 
7.37- rasm. Server nomlari ierarxiyasi 
 
Zona (Zone) 
To‘liq domen nomlari ierarxiyasini bitta serverda saqlash 
imkoniyati bo‘lmaganligi sababli, u ko‘p serverlar orasida 
taqsimlanadi. Server javobgar bo‘lgan yoki uning vakolatiga ega 
bo‘lgan tushuncha zona deb nomlanadi. Biz zonani butun daraxtning 
qo‘shni qismi sifatida belgilashimiz mumkin. Agar server domen 
uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olsa va domenni kichik 
domenlarga ajratmasa, «domen» va «zona» aynan bir tushunchani 
anglatadi. Server zonali fayl deb nomlangan ma’lumotlar bazasini 
yaratadi va ushbu domen ostidagi har bir tugun uchun barcha 
ma’lumotlarni saqlaydi. Agar server o‘z domenini quyi domenlarga 
ajratsa va o‘z vakolatlarining bir qismini boshqa serverlarga topshirsa, 
"domen" va "zona" turli xil tushunchalarni anglatadi. Ost-
domomenlardagi tugunlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar pastki darajadagi 
serverlarda saqlanadi va yuqori darajadagi server ushbu pastki 
darajadagi serverlarga havolani saqlaydi. Albatta, yuqori darajadagi 
server o‘zini javobgarlikdan butunlay ozod qilmaydi: u hanuzgacha 
zonaga ega, ammo batafsil ma’lumot quyi darajadagi serverlarda 
saqlanadi (7.38- rasmga qarang). 
Server, shuningdek, o‘z domenining bir qismini ajratishi va 
javobgarlikni o‘z zimmasiga olishi mumkin, ammo baribir domenning 
bir qismini o‘zi uchun saqlab qoladi. Bunday holda, uning zonasi 
vakolat berilmagan domenning qismi uchun batafsil ma’lumot va 
vakolat berilgan qismlarga havolalar mavjud.