Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların
Yüklə 7,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
28 Qubadlılar tarixin bütün sınaq l arından alnıaçıq, üzüağ çıxmış, V ə t ə n qarşısında öz borclarını h ə mi şə l ə yaq ə tl ə yerin ə yetirmişdilə r. Qubadlı torpağı v ə t ə nimiz üçün neçə - neçə adı dill ə r ə zb ə ri olan q ə hr ə manlar, ə m ə k bahadırları, dövlə t xadiml ə ri, aliml ə r, yazıçılar, şairlə r, mühə ndisl ə r, hüquqşunaslar, idmançılar, m ə d ə niyy ə t işçilə ri, siyas ətçi - l ə r v ə s. kimi ziyalılar yetirmişdir. Bu torpaq tarixin müxtə lif dö n ə ml ə rind ə yetirdiyi m ə rd insanlara –Qaçaq N ə bi, H ə - c ə r, Çingiz İldırım, Qaçaq Baba, Firudin b ə y, Qoçu T ə h- m ə z, Şahsuvar b ə y, Şə mil b ə y, B ə hlul Ə f ə ndi v ə neçə - neçə bel ə qorxmaz övladları il ə haqlı olaraq f ə xr edir. Qubadlıda 1882-ci ild ə əsası qoyulan dünyə vi m ə kt ə bin bu bölgə nin m ə d ə ni inkişafında mühüm rolu olmuşdur. Keçmiş SSRİ Elml ə r Akademiyasının ilk Az ərbaycanlı mü xbir üzvü Ə li Ə miraslanovun, xalq yazıçısı Süleyman R ə himovun, Az ərbaycanın ilk qadın naziri Z ə hra K ə rimo- va nın , görkə mli dövlə t xadimi Kamran H üseynovun , N ə z ə r Heyd ə rov v ə onun oğlu -Daxili İşlə r naziri v ə zif ə sind ə ça - lış m ış general-leytenant Arif Heyd ə rovun, Möhbalı Ə mir- aslanovun, Mirağa Ə liyevin v ə başqalarının ilkin t ə hsili adı çə kil ə n Qubadlı m ə kt ə bi il ə bağlıdır. Qubadlıdan olan hörmə tli q ə l ə m sahibl ə rimizd ə n r ə h- m ə tlik Famil Süleymanov « Qana bulanmış Quran » , Ya şar F ə tiyev «Qubadlı görüşünə g əlmişə m » , «Dağların da ğın g ətirmişə m » , Tariyel Cahangirin « V ə t ə n oğul ist ə y ə nd ə» , Ə li İbrahimoğlu « S ə tirl ə rin s ədası» , Ə li –Ağa Aslan «Tanrı sevgisi » , Çə rk ə z Qubadlı « Yurd harayı» , Elbrus Şahmar « Torpaq h ə sr ə ti » , Xanış M ə mm ə dov « H ə k ə ri harayı» Qaf- qaz Ə v əzoğlu « Xan ə nd ə nin taleyi » , Sevindik Mehman «İşğal» , Çingiz Salmanov « X ə l ə c iman yeri, möcüzə l ə r oca ğı» , Firdovsi C ə f ə rxan «Ölmə , ö ls ə n, m ə ni d ə götür» , Eyruz M ə mm ə dov « Bir k ə ndin camaatı» , Elbrus Qa yalı «Könlüm ney s ə si ist ə yir » , Eldar Xanlaroğlu « Yurd daşlılar v ə yaddaşlılar» , Hacı Mirh ə s ə n Hadi « Bu yurdun d ə rdli yol ları» , «Acı h ə qiq ə tl ə ri » v ə başqa kitablar da v ə t ə n h ə s- ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 29 r ə ti, yurd h ə sr ə ti, tarixi keçmişimizlə bağlı hikm ə tli fikirl ə r ortaya qoyulmuşdur. S ə ninkidir axan qanlar, S ə ninkidir ölə n canlar. Nadan s ə ni çə tin anlar, Qan ağlayır ana torpaq, Az ə rbaycan, ayağa qalx! İşğala q ə d ə r rayonda 62 idar ə v ə müə ssis ə , 33 orta, 16 s ə kkizillik, 12 ibtidai m ə kt ə b f ə aliyy ə t göstə rirdi. 180 m ə - d ə ni-maarif müə ssis ə si, 84 kitabxana, 12 m ə d ə niyy ə t evi, 44 klub, 7 avtoklub, 23 kino qurğusu , 5000-d ə n artıq d ə - y ə rli eksponatı olan Tarix Diyarşünaslıq Muzeyi, 125 tica- r ə t, 96 iaşə , 25 m əişə t xidm ə ti müə ssis ə l ə ri, 21 rabit ə müə s- sis ə si, 8 avtomat-telefon qurğusu , 4 x ə st ə xana, 4 ə cz ə - xana, 5 h ə kim ambulatoriya- müal ic ə m ə rk ə zl ə ri, 54 feld- ş er-mama m ə nt ə q ə l ə ri f ə aliyy ə t göstə rirdi. Bizi daha da böyük uğurlar gözlə yirdi. Lakin b ə dnam qon şularımızın torpaq iddiası üzündə n c ə lb olunduğumuz münaqişə quruculuq işlə rin ə ə ng ə l törə tdi, rayonu mü hari- b ə meydanına çevirdi . 1988-ci ilin fevral ayından Dağlıq Qarabağda başlamış separatçılıq h ə r ə kat ı n ə tic ə sind ə Er- m ə nistanla h ə ms ə rh ə l olan bir çox rayonlarımız kimi Qu- bad lı ə razil ə rin ə d ə t əcavüzün əsası qoyuldu. Erm ə ni si- lah lı d ə st ə l ə ri mütə madi olaraq yaşayış m ə sk ə nl ə rimizi at əşə tutur, ə haliy ə qarşı ə sl terror aktları v ə q ə tll ə r törə - dirdil ə r. Onların m ə qs ə di Qubadlı ə halisini köçü rm ə k, ə ra- zisini Erm ə nistana birl əşdirmə kd ə n ibar ə t idi. 1993- cü il, avqust ayının otuz birin ə d ə k Qubadlı möhtəşə m v ə alın - maz bir qalaya çevrilmişdi. Qarabağ münaqişə si ba şla - nandan rayon iki yüz otuz s ə kkiz şə hid vermiş , y üz dox- san n ə f ə r ə lil olmuş, ye tmiş s ə kkiz n ə f ə r itkin düşmüşdür. O nların taleyi bar ə d ə indiy ə q ə d ə r m ə lumat ə ld ə edilm ə - miş dir. On n ə f ə r Az ə rbaycan Respublikasının Milli Q ə hr ə - manı adına layiq görülmüşdü r. El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 30 1. Ə liyar Ə liyev. 2. K ə r ə m Mirz ə yev. 3. Vasili Ə liyev. 4. Ə l ə kb ə r Ə liyev. 5. Aslan Atakişiyev . 6. B ə yl ə r Ağayev . 7. Kazımağa K ə rimov. 8. Aqil M ə mm ə dov. 9. Şə fa Axundov. 10. F ə xr ə ddin C əbrayılov . M ə lum tarixi hadis ə l ə rin gedişi zamanı Şuşa, Laçın, Ağ dam, Füzuli v ə C əbrayıl rayonlarının işğal edilm ə si Qu- bad lını mühasi r ə v ə ziyy ə tin ə saldı. 1993- cü il, avqust ayı - nın otuz birind ə rayon ə halisi yurd- yuvasını t ə rk etm ə k m ə cburiyy ə tind ə qalaraq Bakı, Sumqayıt şə h ə rl ə ri il ə b ə - rab ə r respublikanın qırx iki rayonda müvə ə ti olaraq m ə s kunlaşmışdır. Erm ə ni stanın işğalçı siyas ə ti n ə tic ə sin- d ə Qubadlı rayonunun doxsan dörd yaşayış m ə nt ə q ə si ta- lan edilmiş, bunun n ə tic ə sind ə vurulan ziyanın milyard ya- rım ABŞ dolları d ə y ə rind ə olduğu müə yy ə nl əş diril miş dir. Qubadlı işğalının acısını yaşayan Ulu Öndə r Heyd ə r Ə liyev Az ə r baycanın bu böl g ə sin ə v ə buranın sakinl ə rin ə mü nasib ə tini bel ə ifad ə edirdi: “ O torpaqlar ə m ə ksev ə r in- sanların qeyr ə t, b ə r ə k ə t ünvanı idi. Qubadlılar Qaraba ğa , La çına, K ə lb ə c ə r ə Erm ə nistandan g ə l ə n yolun üstün d ə möh t əşə m qala kimi dayanmışdı” . F ə dakar ə m ə yil ə ill ə r boyu qurduqları güzəranın tarmar edilm ə si, toplanan icti- mai v ə şə xsi mülkiyyə tin işğalçı erm ə ni ordusu t ə r ə find ə n talan edilm ə si, ə halinin d ə d ə -baba yurdundan did ə rgin düş m ə si onlara böyük m ə n ə vi z ə rb ə oldu. Lakin itiril ə n mülkü n, varın sahibl ə rinin köçkün v ə ziyy ə tin ə düşmə si adam larımızı sındırmadı. Çünki onların güvə ndiyi, uzaq- gö r ə n v ə müdrik ölkə başçımız , xalqın taleyin ə bigan ə qal- mayan Ümummilli Liderimiz vardı. Ağır günlə rd ə yurd-yu- valarından did ə rgin düşmüş ins anların h əmişə yanında ol- ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 31 duğunu bildir ə n Ulu Öndə rin bir fikrini d ə x atırlatmaq ist ə r- dim. O qubadlılara deyirdi: « Bu mülkün , bu varın sahibl ə ri qaçqın v ə ziyy ə tind ə respublikanın cürbəcür bölgə l ə rind ə çadırlarda yaşayırlar. Bu şübhə siz ki, sizi d ə incidir, amma bilin ki, m ə ni d ə h ə dd ə n artıq incidir » . Soydaşlarımız möhkə m ə mindirl ə r ki, Az ərbaycanın ə razi bütövlüyünün t ə min edilm ə si sah ə sind ə ölkə başçı - mızın siyas ə ti tezlikl ə gerçə kl əşə c ə k, yüz minl ə rl ə qaçqın v ə köçkünümüz doğma yurd- yuvalarına dönə c ə kl ə r. 1943- cü ild ə Qubadlı rayonunda anadan ol muş , müha - rib ə nin özunümüdafiə dövründə Qubadlı rayonunun Mü - dafi ə Q ə rar gahının r ə isi, rayon Müdafiə Komit ə sinin üzvü ol muş, beş kitab müə llifi Yaşar Qurban oğlu F ə tiyev ya- zır : » ... Qaçqınlığın mahiyy ə tini duymayanlar b ə xt ə v ə rlik verirl ə r ki, k ə ndd ə n g ə lib şə h ə r ə hli olublar. Duymurlar ki, g ə tirdiyimiz dağların dağı il ə b ə xt ə v ə rlik bir araya sığmaz. Qaçqının sin ə sini aç, müsibə tini gör!... M ə n ə el ə g ə lir ki, üç ömur yaşamışam. Onların h ə r ə si yüz il ə b ə rab ə rdir; Uşaqlıq ömrü, m ə kt ə b ömrü , Qubadlı da ya şadığım ill ə r, bir d ə dünyanın m ə krli siyas ə tini m ə n ə an- ladan qaçqınlıq ill ə ri. B ə z ə n m ə n ə el ə g ə lir ki, bu omür l ə - rin h ə r biri yüz il ə b ə rab ə rdir. Uşaqlıq ill ə rimd ə ill ə rimi ömür saymamışam. Qubadlı da yaşanan ill ə rimd ə ömrü - mün ə n gözə l çağlarını yaşamışam. Qaçqınlıq ill ə rind ə is ə g ünlə rimi saymışam. Fikirl əşirə m, g örə s ə n Qubadlıdan çı - xan karvan n ə vaxtsa geri dönə c ə kmi? Bel ə anlarda daxili al ə mimd ə b ə z ə n sonu gorünmə y ə n bir inamsızlıq baş qald ırsa da uğurlu g ə l ə c ə y ə inanıram. İnanıram ki, o kar- van yurd yerin ə qayıdacaq. Sad ə c ə olaraq, el demişkə n, bir az geci-tezi var. X ə yal ə n geri qayıdan karvan ə hlin ə p ı - çı ldamaq ist ə yir ə m. Dem ə k ist ə yir ə m ki, m ə nsiz qayıt sa- nız m ə ni unutmayın. Sizinl ə b ə rab ə r m ə n d ə V ə t ə n h ə sr ə ti çə kirdim. Onda m ə ni d ə döyüş s ə ng ə rin ə s ə sl ə rsiniz. S ə - siniz ə hay ver ə c ə m! ” El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 32 Şair Çə rk ə z Qu badlı «Qubadlım»şeirində v ə t ə n ə olan m ə h ə bb ə ti, h ə sr ə ti poetik bir dill ə bel ə ifad ə e tmişdir. Bel ə bils ə m, dağları nda qalard ı m, Fü rs ə t tapıb qisasını alardı m, Sin ə n ü st ə m əzarımı salardı m, Düşmə nin ə lind ə qalan Qubadlı m! Bulud olub dağlarını g ə z ə ydim, Qartal olub xoş s ə manda süzə ydim, Balı q olub çayları nda üzə ydim, Odlara qalanan, yanan Qubadlı m! Sel-su olub g öllə rin ə axaydı m, S ə ng ə r dağa,»Topağaca» baxaydı m, Şimşə k olub düşmə n üstə çaxaydı m, H ə sr ə tim olaydı yalan, Qubadlım! B ərgüşadın, H ə k ə rinin laylası, Ağa çayı o çayların balası. N ə bil ə ydim düşmə nl ə r ə qalası, Su içə ydim bir doyuncan, Qubadlım ! Qayaların igidl ə rin s ə ng ə ri, Yas tutan biz, ağlayanın H ə k ə ri! Ümidlə gözlə rik h ə r bir s ə h ə ri, Çə rk ə zi yandırıb , yaxan Qubadl ım ! ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 33 Tarovlu k ə ndinin yaranma tarixind ə n Tarovlu k ə ndi Qubadlı rayonunun dağə t ə yi ə razisind ə , rayon m ə rk ə zind ə n beş kilometr, H ə k ə rli d ə miryolu stansi- ya sından otuz yeddi kilometr, Erm ə nistan Respublikasının Zeyv ə k ə ndi il ə bir kilometr yarım m ə saf ə d ə , d ə niz s ə viy- y ə sind ə n t ə xmin ə n yeddi yüz metr yüksə klikd ə yerl əşir. Yüklə 7,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|