4.8. Xromatografik gaz analizatorlari Xromatografik gaz analizatorlari ko'p komponentli gaz aralashmalarini tahlil qilish uchun mo'ljallangan asboblardir. Aralashmaning tarkibini o'lchash tashqi va ichki molekulalararo o'zaro ta'sirlarning tabiatiga qarab sorbent qatlami bo'ylab gaz harakatining turli tezligi tufayli uni alohida komponentlarga ajratish yo'li bilan amalga oshiriladi.
Xromatografik gaz analizatorining sxematik diagrammasi rasmda ko'rsatilgan. 4.8.1.
4.8.1-rasm. Xromatografik gaz analizatorining ishlash diagrammasi: 1 - shar; 2 - regulyator; 3 - detektor; 4 - dispenser; 5 - ajratuvchi ustun; 6 - termostat; 7 - mikroprotsessor; 8 - displey; 9 - yozib olish moslamasi; 10 - qayta o'rnatish Tashuvchi gaz ballon 1 dan detektor 3 ga beriladi. Regulyator 2 tomonidan doimiy gaz oqimini ta’minlaydi. Tahlil qilinayotgan gaz namunasi tashuvchi gazga dispenser 4 yordamida kiritiladi. Ajratuvchi ustunda 5. aralashma A, B va C komponentlariga ajratiladi, ularning har biri gaz tashuvchisi bilan ikkilik aralashmani hosil qiladi. Ikkilik aralashmalar detektorda alohida tekshiriladi. Natijalar displey 8 va magnitafon lentasi 9da ko'rsatiladi.
Xromatografik ajratish - bu sorbsiya, desorbsiya va diffuziyani o'z ichiga olgan murakkab jarayon. Diffuziya ajratish jarayonining sifatini pasaytirishi mumkin. 5-ustunda komponentlarni ajratishni yaxshilash uchun termostat 6 taqdim etiladi.
Xromatografik ajratish jarayoni samaradorligining asosiy ko'rsatkichlari quyidagilardan iborat:
1. Gaz komponentini ushlab turish vaqti, s - gaz namunasini detektorga (xromatograf) kiritish va ushbu komponentning maksimal konsentratsiyasini aniqlash momenti o'rtasidagi vaqt oralig'i.
2. Komponent tomonidan ushlab turilgan tashuvchi gazning hajmi, m3, tashuvchi gazning hajmiy tezligining mahsulotiga teng bo'lgan tashuvchi gaz hajmi, m3 / s.
3. N xromatografik ustunning samaradorligi:
(4.8.1.)
– uning konsentratsiyasi cho'qqisining yarmiga to'g'ri keladigan aralashma komponentining o'tishi uchun vaqt oralig'i, s.
R gazining B va A komponentlarini ajratish samaradorligi quyidagicha aniqlanadi:
(4.8.2.)
– bu yerda mos ravishda A va B aralashmaning tarkibiy qismlarini ushlab turish vaqti s; - konsentratsiya cho'qqisining yarmiga to'g'ri keladigan A va B aralashmaning tarkibiy qismlarining o'tish vaqt oralig'i, s.
