Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

Elektromagnit asboblarining afzalliklari:
o‘zgarmas va o‘zgaruvchan 
tok zanjirlarida ishlatiladi, o‘ta yuklamaga bardoshligi, konstruksiyasining 
soddaligi, ishlashda ishonchliligi, katta tok (bir necha yuz ampergacha) va 
yuqori kuchlanishlarni bevosita o‘lchay olishi va narxining nisbatan arzonligidir. 
Elektromagnit asboblarining kamchiliklari:
shkalasining notekisligi, 
tok chastotasi va harorat o‘zgarishi, tashqi maydon ta’siriga sezuvchanligi,
quvvat iste’molining kattaligi, sezgirligining nisbatan pastligi (ayniqsa o‘lchash 
diapazonining boshlanish qismida). 
Elektromagnit asboblari asosan o‘lchash stendlari uchun ampermetrlar va 
voltmetrlar sifatida ishlatiladi. Bu asboblar sinusoidal tok zanjirlarida 
o‘lchanayotgan kattalikning ta’sir etuvchi qiymatini ko‘rsatadi. Sanoat va qishloq 
xo‘jaligi ishlab chiqarishida asosan E365 rusumli ampermetr va voltmetrlar 
qo‘llaniladi. Bunday ampermetrlar va voltmetrlarning o‘lchash diapazonlari:
ampermetrlarda 0,01 ... 300A; voltmetrlarda 0,5 ... 600 V, chastota diapazoni 
50, 60, 200, 500 va 1000 Gts. Aniqlik klassi 1,0 va 1,5.
Ampermetrlarning gabarit o‘lchamlari 120x120x116 mm, massasi 1 kg. 

---

27 
3.2. Elektrodinamik o‘lchash asboblari 
Elektrodinamik o‘lchash mexanizmlari (3.4-rasm) qo‘zg‘almas g‘altak 4 va 
qo‘zg‘aluvchan g‘altak 3, porshen 2(strelka bilan jips mahkamlangan)va
kamera 1 dan tashkil topgan. Bu asbobda aks ta’sir etuvchi moment tok 
o‘tkazuvchi spiral prujinalar yordamida hosil qilinadi. Ko‘rsatkich esa 2 o‘qqa
o‘rnatiladi. Elektrodinamik o‘lchash mexanizmlarida aylantiruvchi moment 
qo‘zg‘almas g‘altak magnit maydoni bilan qo‘zg‘aluvchan g‘altakdagi tokning 
o‘zaro ta’siri natijasida yuzaga keladi. Qo‘zg‘aluvchan g‘altak o‘qqa yoki 
tortqilarga mahkamlangan bo‘ladi. 
3.4-rasm. Elektrodinamik o‘lchash mexanizmi: 1 – tinchlantirgichning g‘ilofi; 
2 –strelka; 3 – qo‘zg‘aluvchan g‘altak; 4-qo‘zg‘almas g‘altaklar. 
G‘altaklardan mos ravishda I
1 
va I
2 
toklar o‘tganda ular atrofida B
1 
va B
2 
induksiyali magnit maydonlari hosil bo‘ladi va qo‘zg‘aluvchan qismga ikkita 
maydonlar yo‘nalishlarining moslashishiga harakat qiluvchi kuch yuzaga keladi.
Bu holda natijaviy maydon asosan qo‘zg‘almas g‘altak maydoni ulushiga 
to‘g‘ri keladi, chunki undagi chulg‘am o‘ramlar soni qo‘zg‘aluvchan g‘altak 
chulg‘amining o‘ramlar sonidan 50 martacha ortiq qilib tayyorlanadi.
G‘altaklarga toklar spiral prujinalar yoki tortqilar orqali beriladi. Qo‘zg‘aluvchan 
qismni 
tinchlantirishda 
havoli 
yoki 
magnitoinduksion 
tinchlantirgichdan 
foydalaniladi.

---

28 
Elektrodinamik o‘lchash mexanizmida hosil bo‘ladigan aylantiruvchi 
momentni ikkita o‘zgarmas tokli g‘altaklar elektromagnit energiyasi orqali 
topiladi. 
G‘altaklarning o‘zaro induktivligi qo‘zg‘aluvchan qism burilish burchagiga 
bog‘liq emas. Agar teskari ta’sir etuvchi moment elastik materialdan yasalsa, u 
holda qo‘zg‘aluvchan qism burilishining turg‘un rejimidan foydalanib tegishli 
muvozanat tenglamasi hosil qilinadi. 
Elektrodinamik 
asbobning 
statik 
tavsifidan 
g‘altaklardagi 
toklar 
yo‘nalishlarining bir paytda o‘zgarishi ko‘rsatkich og‘ish burchagi ishorasini 
o‘zgartirmasligi ko‘rinadi. Shuning uchun ham elektrodinamik asboblar 
o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok zanjirlari o‘lchashlarida qo‘llaniladi. 
Elektrodinamik asbob o‘zgaruvchan tok manbaiga ulanganda uning 
g‘altaklaridan o‘zgaruvchan toklar o‘tadi. G‘altaklardan bir-biridan burchakka 
siljigan toklar o‘tayotgan bo‘lsin. 
Qo‘zg‘aluvchan qism ma’lum inertsiyaga ega bo‘lganligi tufayli u 
momentning oniy qiymati ta’sirida harakat qilishga ulgurmaydi va momentning 
bir davr mobaynida o‘rtacha qiymatiga proporsional bo‘lgan burchakka buriladi.
Elektrodinamik mexanizmlar asosida nafaqat ampermetr va voltmetrlar balki 
boshqa kattaliklarni, masalan, aktiv quvvatni o‘lchashda ham foydalaniladi. 
Elektrodinamik asboblarining asosiy afzalliklari – o‘zgarmas va 
o‘zgaruvchan toklarda ko‘rsatishining bir xilligi (g‘altaklar ketma-ket ulanganda)
va ko‘rsatishning vaqt bo‘yicha mo‘’tadilligidir.