Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

 
 

---

47 
4.5. O‘zgarmas va o‘zgaruvchan tokda masshtab o‘lchash 
o‘zgartgichlarini hisoblash 
 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
O‘lchash usullari va o‘lchash xatoliklari
to‘g‘risida tushunchalarni shakllantirish, Amaliy bilimlarni shakllantirish, 
amaliy bilimni o‘xshashlik bo‘yicha qo‘llash, harakatlarni tartib bo‘yicha 
bajarish malakalarini shakllantirish.
Ma’lumki, shunt atamasi inglizcha shunt – shoxobchalanish ma’nosini 
anglatadi va amalda ampermetrga parallel ulangan hamda qaydlanadigan tok 
kuchini kamaytirish uchun mo‘ljallanadi. Shunt kuchlanishni tokga o‘zgartiruvchi 
eng sodda o‘lchash o‘zgartgichi hisoblanadi. 
4.26-rasm. Shunt qarshiligining ko‘rinishi. 
 
4.27-rasm. Tasmali tuzilishdagi shuntning sxemasi.
Tasmali tuzilishdagi shuntning sxemasi 4.27-rasmda keltirilgan bo‘lib undagi 
qarshilik quyidagi ifoda orqali aniqlanadi. 
Om
I
U
R
yuk
sh
0075
,
0
10
075
,
0




---

48 
 
 
4.28-rasm. Shuntning ulanish sxemasi: 
I
0 
-
asbobning toki; 
R
0
- asbobning 
qarshiligi; 
I
0 
- magistral toki.
O‘lchov transformatorlarni vazifasi. 
 
Yuqori kuchlanish o‘zgaruvchan tok qurilmalarga o‘lchov asboblar va 
relelarni ulanish asosan o‘lchov transformatori(kuchlanishni o‘lchash) va tok 
transformatori(toklarni o‘lchash) orqali olib boriladi. O‘lchov transformatorlarni 
vazifasi o‘lchov asboblar va relelarni yuqori kuchlanishdan ajratish va 
kuchlanishni 
kamaytirish 
(ming 
voltga) 
va 
toklarni 
(yuz 
va 
ming 
amperga)o‘lchovga qulay qiymatgacha. 
Elektrotexnik sanoatlar ishlab chiqarilayotgan kuchlanish transformatorni 
ikkinchi chulg‘amidagi kuchlanish 100 V, tok transformatorini ikkinchi 
kuchlanishidagi nominal tok 5 va 1 A. 
Kuchlanish transformatorini konstruktiv ajralishi, tok transformatoridan ancha 
farq qiladi.