Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных
Yüklə 3,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Radioto‘lqinli sath o‘lchagich.
Radioto‘lqinli sath o‘lchagichlarning ikkita guruhi mavjud. Birinchi guruhning ishlashi oraliqda tushuvchi to‘lqin bilan va ikkita muhitlar “havo – muhitlar” bo‘linish chegarasida akslangan to‘lqin orasidagi vaqtli siljishni o‘lchash, ikkinchisiniki –to‘liq rezonansda xususiy chastotali tebranishlarining to‘latuvchi suyuqlikning miqdori va xossalari orasidagi bog‘lanish tamoyiliga asoslangan. Sathning radioto‘lqinli datchiklari birinchi guruhi strukturali sxemasi, radiolokatsiali deb nomlanadigan, (9.4- rasm.,b) rasmda keltirilgan. To‘lqin uzatkich(volnovod) 1 ga bir uchi bilan sathi o‘lchanayotgan muhitga botirilgan(cho‘ktirilgan), radioto‘lqinli nurlanishlar G generatordan uzatiladi. Muhitlar bo‘linish chegarasiga tushuvchi va akslangan to‘lqinlarning o‘zaro ta’sirlashuvi natijasida, to‘lqin uzatkich(volnovod)da cheklangan uzunlikdagi turg‘un to‘lqinlarni hosil qiladi, ularning bir qism energiyasi 2 fazali detektorga kelib tushadi. EU o‘lchagich kuchaytirgichida kuchaytirilgandan so‘ng impuls ko‘rsatuvchi yoki yozuvchi asbobga kelib tushadi. Sathning og‘ishida turg‘un to‘lqinlarning holati to‘lqinlarga nisbatan o‘zgaradi va to‘lqin uzatkich(volnovod)ga kiritilgan fiderlarida, sathning o‘zgarishiga mos keluvchi, potentsiallar farqi paydo bo‘ladi. Ikkinchi guruh radioto‘lqinli sath o‘lchagich, radiointerferensiyali deb nomlanuvchi, o‘lchanayotgan sirtdan akslangan, o‘tayuqori chastotali radiosignalning fazasini o‘lchashga asoslangan. Radiointerferensiyali sath o‘lchagichning strukturali(tarkibli) sxemasi rasmda keltirilgan(9.4-rasm,c). Bunda suyuqlik bilan to‘latilgan idishdagi elektromagnitli to‘lqinlarning tebranishlarning rezonansli chastotasining o‘zgarishidan foydalaniladi, ya’ni idishning o‘zi ichi bo‘sh rezonator bo‘ladi. Idishning ichki, sath o‘lchanadigan, bo‘shlig‘i, maxsus antenna 1 orqali o‘lchagichli jihozga ulanadi, metalli sterjen yoki ochiq(berkilmagan) shoxobcha ko‘rinishda tayyorlanadi va sinusoidal tebranishlar 2 generatorining beruvchi konturi rolini bajaradi. Indikatorli qism o‘zining chiqishida o‘lchagich asbob o‘rnatilgan supergeterodinli avtomatik 150 rostlanadigan EU iste’molchi-kuchaytirgichdan iborat bo‘ladi. Sath o‘zgarganida sxemaning balansi buziladi va muvofiqlashmaganlik signali paydo bo ‘ladi, uning faza va amplitudasi sathning o‘zgarish kattaliklariga bog‘liq. Juda(o‘ta) agressiv muhitlarda ishlash uchun mo‘ljallangan va 100 o C gacha va undan yuqori temperaturalarda, 8 m gacha sathning o‘lchashini ta’minlaydigan, o‘lchashning ruxsat etilgan asosiy xatoligi ±2,5 % bo‘lgan radioto‘lqinli kuzatuvchi sath o‘lchagichlar(RSU-60 rusumli) ishlab chiqiladi. Akustik , shu jumladan ultratovushli, sath o‘lchagich hozirgi vaqtda chekli tarqalishga ega(keng tarqalmagan) yuqori aniqligi evaziga, boshqa sanoat asboblarida erishib bo‘lmaydigan. Ultratovushli sath o‘lchagichning ishlashi(ta’siri) (9.4-rasm, d) ultratovushli impulsni idishning tubidan(yoki yuqorigi qopqoqchasidan) sathning yuzasigacha va aksincha o‘tish vaqtini o‘lchashga asoslangan. Havoli va o‘lchanayotgan muhitlar chegarasi yuzasidan ultratovushli impulning akslanishi ular akustik qarshiliklarining kattaliklari kesin farqlanishi oqibatida yuz beradi. Rasmda tasvirlangan(9.4-rasm.,d) sxemaning ishlashi quyidagicha bo‘ladi: ultratovushli o‘lchagich impuls ultratovushli tebranishlar generatori GUZ orqali 1 nurlatkich sig‘imiga uzatiladi, bu joyda sathni o‘lchash amalga oshiriladi. Elastik tebranishlar, o‘lchanayotgan muhitda tarqalayotib, muhitlarning bo‘linish chegarasigachi etib keladi va undan akslanadi. Akslangan to‘lqin teskari yo‘nalishda muhitga o‘tadi, 2 ultratovushli tebranishlar iste’molchisiga kelib tushadi, bundan elektrli impuls EU elektronli kuchaytirgichga uzatiladi, vaqt intervallari Δ t ni hisoblash jihozi va so‘ngra, o‘lchagich jihozga o‘tadi. Demak, muhitlarning bo‘linish sathini aniqlashda o‘lchagich bo‘yicha impulsni jo‘natish momentidan ultratovushli tebranishlar teskari impulsini qabul qilgancha ketgan vaqtni o‘lchaydi. Ba’zida ultratovushli tebranishlarning nurlatgichi va iste’molchisi aynan bir jihozning o‘zi bo‘ladi, o‘lchash davrining boshida nurlatgich bo‘lib ishlashi, so‘ngra, impuls uzatilganidan (jo‘natilganidan so‘ng), iste’molchi sifatida qayta ulanib ishga tushadi. Nurlatgich sifatida titanat bariy, pezokvarsli, magnitostriksion va boshqa elementlar qo‘llaniladi. Ultratovushli sath o‘lchagichlarning sath o‘lchashlari 0-1; 0-2; 0-3 m li diapazonga ega, nazorat qilinadigan muhit temperaturasi 10-50 o C, texnologik asbobdagi bosim 4 MPa 151 gacha, aniqlik sinfi 2,5. Akustik sath o‘lchagich to‘kiluvchan(donador) muhitlar tamoyili bo‘yicha ishlaydi va akustik jihozi suyuq muhitlarning sath o‘lchagichiga o‘xshaydi. To‘kiluvchan(donador) muhitlarning akustik sath o‘lchagichi GSP nomenklaturali asboblarga mansub va unifitsirlangan tokli signalga ega. Ular yagona(bir) nuqtali va ko‘pnuqtali(30 ta gacha) bo‘ladi. Sath o‘lchagich portlashga xavfsiz qilib bajariladi, ya’ni diapazon o‘lchashlarning minimal oralig‘i(poyoni) 0 – 2,5 m, maksimali 0 – 30 m, nazorat qilinayotgan muhit- 2 – 200 mm diametrli granula, aniqlik sinfi 1,0; 1,5. Yüklə 3,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|