Uliwma psixologiya kk

Beruniy- Xorezmli alim Abu Rayxan Beruniy (973-1048) onin` psixologiyaliq ko`z qaraslari 
–
biliw protsessleri seziwden baslaniwi ha`m oylawg`a ko`teriledi belgili na`rselerden belgisiz na`rseler 
ha`m ha`diyselerdi biliwge qaray rawajlanip baradi. Biliw protsesslerinde sezimlik biliw-seziw, qabil 
etiw, este saqlawg`a bularsiz tabiyat ha`diyselerin haqqinda pikirdi payda etiw mu`mkin emes dep 
keltiredi.
Biliw protsessinde baqlaw, salistiriw u`lken a`hmiyetke iye ekenligin aytadi. Insannin` este 
saqlawinin` jaqsi boliwi ha`mme na`rselerge jaqsi tez, ha`m an`sat este qaladi deydi. 
Navoiy- Alisher Navoiy (1441-1501) du`n`ya ju`zi pa`ninde o`shpes iz qaldirg`an ulli o`zbek 
shayiri, alimi oyshili bolip tabiladi. Onin` filosofiyaliq – insan o`zinin` bes seziw ag`zalari arqali sirtqi 
du`n`yani bilip aladi. Duris aniq mag`liwmatlarg`a iye boladi, olardi miyde oylaw ja`rdeminde 
uliwmalastiradi, qayta isleydi, keyin ala juwmaq shig`aradi deydi. 
Psixikanin` is-ha`reket nizamlarin tu`siniwde seziw organlari ha`m nerv sistemasi jumisin 
u`yrengen fiziologlardin` jetiskenlikleri u`lken a`hmiyetke iye. Qabil aliwdin` psixofiziologiyalari 
boyinsha birinshi izertlewler XI a`sirde arab ilimpazi Ibn al`-Xaysam ta`repinen baslandi, ol ko`riw 
arqali qabillaw protsessinde tuwri optik na`tiyjelerge sanali tu`rde bolmasa da qosimsha psixikaliq 
aktler qosiladi, ha`m na`tiyjede qorshag`an a`tiraptag`i zatlardin`, onin` ko`lemi h.t.b. formasin qabil 
aliw payda bolatug`inlig`in ashti. Ob`ektlerdi toliq qabillaw ushin ko`zler ha`reketi-ko`riw ko`sheri 
awisiwi za`ru`r. Usinin` na`tiyjesinde organizm avtomatik tu`rde operatsiyani a`melge asiradi. 
Psixologiyanin` basqa pa`nler menen baylanisi. Filosofiya, sotsiologiya, pedagogika, biologiya, 
fiziologiya, ximiya, fizika. matematika h.t.b. 
 

---

5