Улугбек мби doc
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Liriomyza bryoniae g’ovaklovchi pashsha hayot sikliga haroratni ta’sirini
o’rganishgan. Har bir davrlarda (fazada) rivojlanish tezligi aniqlangan. Rivojlanishning eng past bo’sag’asi 8 0 S, optimal harorat esa 25°S bo’lgan. O’zbekiston Bosh karantin inspeksiyasi ma’lumotiga ko’ra(1994-1995) PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
15 Toshkent viloyatining Qibray, Toshkent tumanlarida sabzavot-poliz va kartoshka ekiladigan maydonlarda g’ovaklovchi pashshalarning ko’payish o’choqlari ham topilgan. Bundan tashqari qalampir, bodring, qovoq, baqlajon, kungaboqar va ba’zi bir begona o’tlarda g’ovaklovchi pashshalar topilgani to’g’risida ma’lumot berilgan (3lobin V.V., Drugova Ye. 2003). G’ovaklovchi pashshalarning respublikamizda tarqalishi, biologiyasi va zarari bo’yicha olimlar tomonidan ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmoqda (Pirnafasov,2001; Rashidov, Xuseinova, Saidova, 2005; Xuseinova, Sulaymonov Rashidov, 2008). Liriomyza sativae Blanch. Polifag hasharot hisoblanadi. AQShda pomidorga ko’p zarar yetkazgan. G’o’za kam zararlanadigan o’simlik hisoblanadi(Spencer, 1973). Issiqxonalarda pomidor ko’chatlari yetishtirilayotgan davrda (dekabr- yanvar) havo harorati va tuproq harorati 18°S bo’lganda va 18 soat yorug’likda diapauzasiz rivojlanayotgan g’ovaklovchi pashshalar uchun ma’qul sharoit bo’ladi (Ushekov 1977, 2000). O’rgimchakkana (Tetranvchus urticae Koch). O’zbekistonda g’o’za va boshqa qishloq xo’jalik ekinlariga bir necha tur o’simlik kanalari zarar yetkazsada, biroq
ularning eng
xavflisi oddiy
o’rgimchakkana hisoblanadi. U o’rgimchaksimonlar sinfiga (Arachnidae), kanalar kenja sinfiga (Araci), akarfarm kanalar (Acariformls) turkumiga kiruvchi o’simlikxo’r jonzot hisoblanadi (Uspenskiy, 1978, Uspenskiy, Kamolov, 1980, Bandarenko va boshq. 1977, 1986, Alimuhamedov va boshq. 1983).
Zararkunandaga qarshi kurash choralarini to’g’ri tashkil etish uchun uning biologiyasini yaxshi bilish lozim. Ma’lumki, o’rgimchakkana otalangan urg’ochilik holida qishlaydi. G’o’za, sabzovot, poliz va boshqa qishloq xo’jalik ekinlarida asosan iyun, iyul, oylarida uchray boshlaydi (Piontkovskiy, 1928; 1932; Ivanov, 1951; Yaxontov, 1953; Uspenskiy, 1970).
O’rgimchakkana qishlovdan bahor oyi havosiga bog’liq holda turli muddatlarda chiqishi mumkin. Tibilova A.A. (1935) ma’lumotiga ko’ra o’rgimchakkana qishlovdan 12 0 S dan kam bo’lmagan haroratda chiqadi. Biroq boshqa olimlar o’rgimchakkana uchun eng pastki harorat chegarasini 10 0 S deb hisoblaydilar (Vasser, 1938 va boshq).
O’rgimchakkana qishlovdan chiqqandan keyin 7-8 kun ichida tuxum qo’ya boshlaydi. Ular tuxumlarini asosan yapaloq bargli o’simliklarga, agar ularni topolmasa yerga ham qo’yib tashlaydilar. Dastlab o’rgimchakkana begona o’tlarda rivojlanib keyin madaniy ekinlarga o’tadi (Kosobusiy, 1934, 1959; Yaxontov, 1953).
O’rgimchakkanani rivojlanishiga ob-havo omillari va o’simlik barglaridagi fiziologik va marfologik o’zgarishlar katta tasir etadi. O’rgimchakkanani yoppasiga ko’payishi uchun ayrim olimlar fikricha (R.E.Vasser, 1938) 26,6 0 S – 29,8 0 S harorat va 23-26,5% nisbiy havo namligini qulay deb hisoblansa boshqa ba’zi birlar (Bondarenko, 1952, 1977) esa o’rgimchakkanani yoppasiga ko’payishi PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
16 uchun 29-31 0 S harorat, 35-55 % nisbiy havo namligi qulay deb hisoblaydilar 32- 33 0
hisoblanadi (Vasser, 1938).
O’rgimchakkana 25 0 S haroratda 32,5 0 S haroratga nisbatan 2 marta ko’p tuxum qo’yadi. O’rgimchakkana uchun 30 0 S optimal harorat hisoblanadi. Bunday haroratda o’rgimchakkana kuniga 10-12, hayoti davomida 102,1-150,5 donagacha tuxum qo’yadi. O’rgimchakkana bir mavsumda 9-20 ta avlod berib rivojlanadi (Uspenskiy, 1960, 1970, 1978; Bondarenko va b. 1977; Pospelov va b. 1979).
O’zbekiston sharoitida o’rgimchakkana bilan yirtqichlik qilib kun ko’radigan 40 dan ziyod jonzotlar turlari aniqlangan. Shularning eng asosiy turlari 8 ta hisoblanadi. Bular - Stetorus punctillum Ws, Scymnus frontalis, Orius Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|