Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

100-mashq. 
Matnni o‘qing, ajratib ko‘rsatilgan fe’llarning ma’nosiga
diqqat qiling, ularning ma’nodoshlarini topib, gaplar tuzing.
Hosildan bo‘shab ko‘kragiga shamol tekkan kuzgi dalalarda
ajoyib fayz bor. Dov-daraxt, o‘t-o‘lan xuddi yer kabi oltin tus
oladi. Kanallar, ariqlarda hayqirib oqayotgan suvlar kumushdek
toza, tiniq. Yoz kirguncha endi ularga hech kim tegmaydi,
yo‘lini to‘smaydi. (O‘. Hoshimov)
101-mashq.
 
Yusuf Xos Hojibning quyidagi baytiga diqqat qiling.
Unda ilgari surilgan g‘oya bo‘yicha bahs uyushtiring. Bahs davomida
ishlatilgan fe’llarning ma’nosiga diqqat qiling.
Omonlik tilasang, agar sen o‘zing,
Tilingdan chiqarma yaroqsiz so‘zing.
1. Harakat fe’llari deb qanday fe’llarga aytiladi?
2. Holat fe’llariga misollar keltiring.
3. Qoraymoq, ko‘karmoq, qizarmoq fe’llarining nima
sababdan holat fe’llari sanalishini ayting.
102-mashq. 
Uyga vazifa. «Mehnat baxt keltiradi» mavzusida matn
tuzing va unda ishlatilgan fe’llarni izohlang.

---

40
1-topshiriq. Berilgan so‘zlarni tushum kelishigidagi so‘zlar bilan
bog‘lab ko‘ring. Ulardan qay biri bunday so‘zlar bilan bog‘lana olmas-
ligini aniqlang.
O‘qidi, yozdi, ishladi, ko‘rdi, qaradi, uxladi.
2-topshiriq. Tushum kelishigidagi so‘zlar bilan bog‘lana oladigan
fe’llarni shu kelishikdagi so‘z bilan birgalikda ko‘chiring.
BILIB OLING.
 Tushum kelishigidagi so‘zlar bilan
bog‘lanadigan fe’llar o‘timli fe’llar, bunday xususiyatga
ega bo‘lmagan fe’llar o‘timsiz fe’llar sanaladi.
103-mashq. 
Matnni o‘qing, o‘timli va o‘timsiz fe’llarni aniqlang
va ajrating. Sinfdoshlaringizdan kimlar sizga yoqadi va nima uchun?
Sinfdoshlarim biram yaxshi, biram sodda, biram dilkash.
Qizlar ham, bolalar ham — hammasi meni yaxshi ko‘rishadi.
Faqat bitta bola bor. Suyun. Laqabi «Burgut». Hamma uni «Su-
yun burgut» deydi. O‘ziyam juda g‘alati. Bitta ko‘k qashqa oti
bor... Maktabgayam o‘sha duldulini o‘ynatib, xurjuniga
do‘mbirasini solib keladi. Tanaffus bo‘ldi deguncha do‘mbirasini
chalib, hammani og‘ziga qaratadi, goh kuldiradi, goh (lof
emas, momojon) yig‘latadi. (O. Yoqubov)
104-mashq. 
Quyidagi fe’llarni o‘timli va o‘timsizga ajratib, jadvalga
joylashtiring, ular ishtirokida gaplar tuzing.
Almashmoq, jiringlamoq, o‘xshamoq, jilmaymoq, yuzlan-
moq, kiyinmoq, kiymoq, so‘roqlamoq, so‘ramoq, so‘rattirmoq,
quvonmoq, quvontirmoq, joylashmoq, joylashtirmoq.
r
a
l
l
’
e
f
i
l
m
i
t
‘
O
r
a
l
l
’
e
f
z
i
s
m
i
t
‘
O