Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

bilan kelganda, orzu-istak ma’nosini bildiradi. -sa edi
shakli ba’zan -saydi tarzida talaffuz qilinadi va shunday
yoziladi. Shart mayli shakli kerak so‘zi bilan kelganda,
taxmin-gumon ma’nosini bildiradi.
256-mashq. 
Gaðlarni o‘qing. Nuqtalar o‘rniga shart mayli
qo‘shimñhasini qo‘ying, so‘ng unga shaxs-son qo‘shimñhalaridan mosini
qo‘shing.
1. Odam bo‘laman de..., kamtarlikni odat qil. 2. Agar kishi
halol mehnat qil..., u shon-shuhrat qozonadi. (Pol Lafarg)
3. Agar do‘stim ko‘ð bo‘lsin de..., heñh kimga dushmanlik qilma.
(«Hikmatnoma»dan) 4. Ko‘z yoshi to‘kib ariq qazi..., kulib-
kulib suv iñhasan. (Maqol) 5. Yomg‘ir tezroq tin... edi, suvoqni
yakunlar edik. (Yo‘ldosh Sulaymon)
257-mashq. 
Maqollarni o‘qing. Ulardagi mazmun haqida bahslash-
ing. Shart maylidagi fe’llarga izoh bering.
1. Yaxshi so‘z eshitmoqñhi bo‘lsang, yomon gað aytma.
(Arman maqoli) 2. Boshqalarga yordam bersang, kulfat seni
ñhetlab o‘tadi. (Ozarbayjon maqoli) 3. Haqiqatni inkor etsang,
o‘z umringni qisqartirasan. (Gruzin maqoli) 4. Òo‘g‘ri bo‘lsang,
o‘sib borib gul bo‘lasan, egri bo‘lsang, o‘sib borib kul bo‘lasan.
(O‘zbek maqoli) 5. Òo‘g‘ri turgan bo‘lsang, soyaning egriligi-
dan qo‘rqma. (Xitoy maqoli) 6. Oz yesang, ko‘ð yashaysan.
(Arab maqoli)
1. Shart mayli deb nimaga aytiladi?
2. -sam, -sak, -sangiz qo‘shimñhalarini fe’llarga qo‘shing va
ma’nolarini tushuntiring.
3. Termoq, gullamoq, ðarvarishlamoq fe’llarining shart mayli
shaklini hosil qiling.
258-mashq.
 Uyga vazifa. «Tabiat qo‘ynida» mavzusida matn tuzing.
Unda shart maylidagi fe’llardan foydalaning.

---

103
1-t o ð s h i r i q . Berilgan so‘z shakllarini tarkibiy qismlarga ajra-
ting.
Uxladim, uxlabman, uxlayman, uxlaganman, uxlayað-
man, uxlading, uxlabsan, uxlaysan, uxlagansan, uxlayaðsan,
uxladi, uxlabdi, uxlaydi, uxlagan, uxlayaðti, uxladik.