Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

245-mashq.
 
Uyga vazifa. «Ovqatlanish odobi» mavzusida matn
tuzing. Unda xabar maylidagi fe’l shakllaridan foydalaning.
1-t o ð s h i r i q . Berilgan gað tarkibidagi fe’llarni aniqlang. Ularni
tarkibiy qismlarga ajrating.
Suhbat aylaylik, kelinglar, jo‘ralar, o‘rtog‘lar. (Muqimiy)
2-t o ð s h i r i q . Bu fe’llardagi buyruq-istak ma’nosi qaysi qo‘shim-
ñhalarni qo‘shish yo‘li bilan hosil bo‘lgan?
BUYRUQ-ISÒAK MAYLI

---

98
BILIB OLING.
 Harakat va holatni bajarish yoki
bajarmaslik haqidagi buyruq, istak, iltimos, maslahat
ma’nolarini bildirgan fe’l shakli buyruq-istak mayli shakli
sanaladi.
Buyruq-istak mayli shakllari fe’l asoslariga quyidagi
qo‘shimñhalarni qo‘shish yo‘li bilan hosil qilinadi: -(a)y,
-(a)yin, -gin (-kin, -qin), -(i)ng, -sin, -(a)ylik, -(i)nglar.
246-mashq. 
Berilgan gaðlardagi fe’llarni toðib, tarkibiy qismlarga
ajrating. Qaysi mayl shaklida ekanligini va ularning qanday qo‘shimchalar
yordamida hosil bo‘lganini ayting.
1. Ovqatni yedig-u, meni uyqu bosdi: — Dada, keling,
uxlaylik. (Olmos) 2. Qani endi, hamma ham shunday g‘alabalarga
erishsa. (Abdulla Qahhor) 3. Koshki edi, o‘sha tog‘ga men ham
borsam. (Abdulla Qahhor) 4. Kel, do‘stim, yuragimni senga
oñhay. (Said Ahmad) 5. Hayot saboqlarini o‘rgangin, ñhunki
hayotni o‘rganish zarur. (Omon Muxtor)
247-mashq. 
Berilgan gaðlardagi fe’llarning qaysi mayl shaklida
ekanligini va ularning qanday qo‘shimchalar yordamida hosil bo‘lganini
ayting.
1. Ikkalang ham og‘zingni oñhmay, jim o‘tirgin. (Cho‘lðon)
2. Qani, qo‘lni bering, bir tabriklab qo‘yay,— dedi zavqi oshib.
(Õ. Òo‘xtaboyev) 3.Yaxshilik qilsang, oxirigañha yaxshilik qilgin,
zinhor minnat qilma. (Said Ahmad) 4. Kun bo‘yi g‘aflat bosib
uxlama, sergak bo‘l. (Omon Muxtor) 5. Qo‘lingni oñhiq tutgin,
boshingni g‘oz tut. (Said Ahmad)
248-mashq. 
Buyruq-istak maylini hosil qilgan qo‘shimñhalarni
toðing. Qanday ma’noda qo‘llanganligini tushuntiring.
1. Sinamagan otning sirtidan o‘tma. (Maqol) 2. Akangni
ñhaqir, bugungi faoliyati uñhun javob bersin. (Omon Muxtor)
3. Odamlarni ñhaqiringlar, ekinzorlarni ko‘rib qo‘ysin. (Said
Ahmad) 4. Lolazorga ñhiqaylik. (I. Òo‘lakov)

---

99
1. Buyruq-istak mayli deb nimaga aytiladi?
2. Buyruq-istak mayli qaysi qo‘shimñhalar yordamida hosil
qilinadi?
3. Buyruq-istak maylidagi fe’llarga misollar keltiring.