Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

2-t o ð s h i r i q . -m, -ng, -ngiz; -man, -miz, -san, -siz, -k
qo‘shimñhalarining qanday vazifa bajarishini aniqlang.
BILIB OLING.
 Fe’lda ifodalangan harakat yoki
holatning bajaruvñhi shaxsini, bu shaxsning bitta yoki
ko‘p ekanligini bildiruvchi shakllar shaxs-son shakllari
sanaladi.
Fe’llarning I va II shaxsi maxsus shakllar orqali
ifodalanadi. III shaxsda esa zamon qo‘shimñhalari shaxs
ma’nosini ham ifodalaydi.
ESDA SAQLANG. 
O‘tgan zamonning -di hamda
kelasi zamon shart mayli -sa shakllaridan so‘ng -m,
-ng, -k, -ngiz qo‘shimchalari; ravishdosh, sifatdosh shakl-
lari hamda sof fe’lning hozirgi zamon shakllaridan
so‘ng -man, -miz, -san, -siz qo‘shimchalari qo‘llaniladi.
259-mashq. 
Berilgan fe’llarda qaysi vaqtda -m, -ng qo‘shimñhalari,
qaysi vaqtda -man, -san qo‘shimñhalari qo‘llanilishini aniqlang.
Boraman, o‘qiyman, kelasan, ishladim, o‘ynading, ket-
sam, o‘ylasang.
260-mashq.
 
Fe’l asoslariga qavs iñhidagi shaxs-son qo‘shimñhalaridan
mosini qo‘yib, ko‘ñhiring va ularni izohlang.
1. Zebi: Ana, so‘roq tamom bo‘l... (-gan, -di, -ib). Endi
uyimni qandoq qilib toðib bora... (-di, -ib, -man), — deb
o‘yladi. – O‘tir... (-gan, -ing, -ib),— dedi sud raisi Zebiga. Zebi
sekingina va ehtiyot bilan o‘tir... (-gan, -di, -ib). (Cho‘lðon)
2. Hazratim, heñh bo‘lmasa, Humoyunni Kobulda qoldir...
(-ib, -ing, -gañh). Axir, siz Hindga ketsa... (-ngiz, -gañh, -ar),
SHAÕS-SON SHAKLLARI

---

104
kimdir Kobulni boshqarishi kerak-ku! (P. Qodirov) 3. Men bu
yo‘ldan neñha bor qishlog‘imga o‘tgan... (-man, -san, -miz),
Lolazorning sayriga to‘ya olmay ketgan... (-man, -siz, -miz).
(Mirtemir)
261-mashq.
Fe’llarni tarkibiy qismlarga ajrating. Shaxs-son qo‘-
shimñhalarining asosga qo‘shilishiga diqqat qiling.
1. Yuringlar,— dedi kamðir o‘rnidan turib. Keyin mening
yelkamga qoqdi. – Sen ham yur, shirin bola. (O‘. Hoshimov)
2. Bir mahal ñharñhab, suvsab, holdan toyib o‘tirib qolibman.
(Õ. Òo‘xtaboyev) 3. O‘shanda yetti yoshlarda edim. Òog‘da
yashardik. (Sh. Õolmirzayev) 4. Òo‘g‘ri gaðirding. Yaxshi gað,
diqqat-e’tibor har qanday doridan kuñhli ekan.
(O‘. Umarbekov) 5. Imtihon ro‘yxatida Odil bilan men ham
bor ekanmiz. Sevindik... (N. Safarov)
1. Shaxs-son qo‘shimñhalari deb nimaga aytiladi?
2. I va II shaxsni bildiruvñhi shaxs-son qo‘shimñhalari qay-
silar?
3. III shaxsda shaxs-son ma’nosi qanday ifodalanadi?