Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7- sinfi uchun darslik

 
50,45;
B)
 
83,3;
C) 166,6;
D) 109.
6.
 
Ona farzandlari uchun 
a
so‘mdan 8 ta rasm daftar, 
b
so‘m-
dan 5 ta ruchka, 
c
so‘mdan 20 ta daftar sotib oldi. Jami
xaridni hisoblash uchun ifoda tuzing.
A) 8
a
+5
b
+20
c
;
B) 8
a
+25 (
b
+
c
); C) 800
abc
;
D) 8
a
+100
ba
.
7.
Qavslarni oching va soddalashtiring: 
+
-
+
5
(3
(4
3)).
a
a
a
A) 
+
8
3
a
;
B) 
-
4
3;
a
C) 
-
-
4
3;
a
D) 
-
3 4 .
a

---

33
8.
Ifodani soddalashtiring va uning 
=
=
2,4;
1,5
a
b
bo‘lgandagi
qiymatini toping: 
×
-
-
+
0,5 (2
3 ) (4
2,5 )
a
b
b
a
.
A) 17,4;
B) 
-
17,4;
C) 
-
1,4;
D) 
-
11,85.
9.
 
To‘g‘ri to‘rtburchakning perimetri
p
ga, asosi 
a
ga teng.
Uning balandligini hisoblash uchun ifoda tuzing.
A) 
-
2
2
;
p
a
B) 2
-
ap
;
C) 
-
2
2
;
a p
D) 
p
-
2
a
.
10.
 
Ifodani soddalashtiring va uning 
à
= 2,7, 
b
= 4,2 bo‘lgan-
dagi son qiymatini toping: 3(2
a
-
b
)
-
2(
a
-
2
b
).
A) 24,36;
B) 27,6;
C) 8,7; D) 15.
11.
Uchburchak bir tomonining uzunligi 
a
ga teng. Ikkinchi to-
moni uzunligi bu tomonning 80 % ini tashkil qiladi.
Uchinchi tomoni esa birinchi va ikkinchi tomonlar yig‘in-
disining yarmiga teng bo‘lsa, shu uchburchakning peri-
metrini toping.
A) 1,8
a
;
B) 2,7
a
;
C) 3
a
;
D) 3
a
+ 0,8.
12.
Agar 
h
= 6, 
r
= 2, 
R
= 4 bo‘lsa, 
=
+
+
p
2
2
1
3
)
(
V
h R
Rr r
ifodaning son qiymatini toping.
A) 56
p
;
B) 55
p
;
C) 84
p
;
D) 28
p
.
13.
Agar 
R
= 4,5, va 
H
= 6,5 bo‘lsa, 
S
= 2
p
R
(
R
+
H
) ifoda-
ning son qiymatini toping.
A) 100
p
;
B) 98
p
; C) 99
p
; D) 98,5
p
.
14.
 
Uchburchak bir tomonining uzunligi 
a
ga teng bo‘lib, u
ikkinchi tomonidan 2 sm qisqa, uchinchi tomonidan esa
3 sm uzun. Shu uchburchakning perimetrini hisoblash
uchun ifoda tuzing.
A) 3
a
-
1;
B) 3
a
-
5;
C) 3
a
+ 5;
D) 1
-
3
a
.
3 — Algebra, 7- sinf

---

34
T a r i x i y m a ’ l u m o t l a r
Yurtdoshimiz buyuk matematik va astronom olim Abu Ab-
dulloh Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy (783—850) ning
arifmetik („Algorizmi hind hisobi haqida“) va algebraik („Al-
jabr val-muqobala“) asarlari matematikaning rivojiga niho-
yatda kuchli ta’sir ko‘rsatdi. Bu asarlar ko‘p tillarga tarjima
qilindi, asrlar davomida matematikadan asosiy qo‘llanma bo‘-
lib xizmat qildi.
„Algorizmi hind hisobi haqida“ risolasining XII asr boshi-
dagi lotincha tarjimasi Angliyaning Kembrij universitetida saq-
lanadi. Al-Xorazmiyning bu asari tufayli Yevropaga o‘nli sanoq
sistemasi kirib borgan.
„Muhammad Muso Xorazmiyning o‘nlik sanoq sistemasi-
ni, algoritm va algebra tushunchalarini dunyoda birinchi bo‘lib
ilm-fan sohasiga joriy etgani va shu asosda aniq fanlar rivoji
uchun o‘z vaqtida mustahkam asos yaratgani umuminsoniy ta-
raqqiyot rivojida qanday katta ahamiyatga ega bo‘lganini bar-
chamiz yaxshi bilamiz“, – deb yozgan edi O‘zbekiston Res-
publikasining birinchi Prezidenti I. A. Karimov o‘zining
„Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch“ asarida.
Xorazmiy algebrasi — „Al-jabr val-muqobala hisobi haqida
qisqacha kitob“ asarining arabcha nusxasi Oksford universi-
tetining Bodleyan kutubxonasida saqlanadi. Risola uch qismdan
iborat:
1) algebraik qism; 2) geometrik qism; 3) vasiyatlar haqi-
dagi qism (Xorazmiy uni „Vasiyatlar kitobi“ deb atagan). Al-
Xorazmiy risolasida barcha masalalarning bayoni va yechimlari
so‘zlar bilan beriladi, hech qanday belgilashlar, harfiy ifoda-
lar ishlatilmaydi. Al-Xorazmiy yozadi: „... Men arifmetikaning
oddiy va murakkab masalalarini o‘z ichiga oluvchi „Al-jabr
val-muqobala hisobi haqida qisqacha kitob“ni ta’lif qildim,
chunki meros taqsim qilishda, vasiyatnoma tuzishda, mol taq-
simlashda va adliya ishlarida, savdoda va har qanday bitimlarda
va shuningdek, yer o‘lchashda, ariqlar o‘tkazishda, muhan-
dislikda va boshqa shunga o‘xshash turlicha ishlarda kishilar
uchun bu zarurdir“. Binobarin, olim o‘zining bu asarini kun-
dalik hayot talabi va ehtiyojlarini hisobga olgan holda yozgan.