Umurtqasizlar zoologiyasidan

31-mashg‘uIot. Dengiz yulduzi misolida ignaterililarning asosiy
tuzilish xususiyatlari
Dengiz yulduzining sistematik o‘rni
Tip. Ignaterililar-Echinodermata
Sinf. Dengiz yulduzlari-Asteroidea
Turkum. Forsipulatalar-Forcipulata
Vakil. Oddiy amur dengiz yulduzi-Asterias amurensis
Kerakli materiallar va jihozlar.
Fiksatsiya qilingan va quritilgan 
holda saqlangan dengiz yulduzlari, qisqichlar, uchi o ‘tkir kichik 
qaychilar, qo‘1 lupalari, vannachalar, dengiz yulduzining tashqi va ichki 
tuzilishini aks ettiruvchi jadvallar, entomologik to ‘g‘nog‘ichlar, suv 
to‘ldirilgan idishlar, binokulyar.
Dars maqsadi:
Dengiz yulduzi 
misolida 
ignaterililar tipi 
vakillarining tuzilishi, ko‘payishi va rivojlanishini o‘rganish.
Identiv o ‘quv maqsadlari:
1. Dengiz yulduzining tashqi tuzilishini ayta oladi.
2. Dengiz yulduzini oral va aboral qutblarini farqlay oladi.
3. Ohak ignalami bir-biridan farqini aniqlay oladi.
4. Dengiz yulduzining ichki tuzilishini bayon qila oladi.
Ishning qisqacha mazmuni:
Dengiz yulduzlarining tanasi 
m e’yorli holatda oral va undan tarqaluvchi beshta nurdan iborat. 
Diskning markazidan 2 xil yo‘nalishdagi chiziq o‘tkazish mumkin. Har 
bir numing markazi orqali o‘tadigan chiziqni 
radiuslar,
ikki nur 
oralig‘idan o ‘tadiganini esa 
inter radiuslar
deyiladi.
Dengiz yulduzlarining tanasi oral qutbi bilan substratga (dengiz 
tubiga) qaragan boMadi. Xuddi shu tomonida-diskning markazida ogMz 
teshigi joylashgan. Har bir numing oral tomonida uning markaziy 
chizigM 
bo‘ylab joylashgan egatchasi bor. Unda 4 qator boMib 
joylashgan juda ko‘p o'simtalar, ya’ni 
ambulakral
oyoqchalar boMadi. 
Oral qutbiga qarama-qarshi tomoni 
aboral qutb
deb ataladi. Bu qutbning 
markazida anal teshigi joylashgan. Bundan tashqari aboral qutbida juda 
ko ‘p mayda teshikchalarga ega boMgan madrepor plastinka boMadi. 
Dengiz yulduzi tanasining aboral qutbi ohakdan iborat juda ko‘p kichik 
ignalar bilan qoplangan (75-rasm).
Bularning 
ba’zilari 
o‘zgarib, 
o'ziga 
xos 
qisqichlarga- 
peditsellyariyalarga aylangan. Ular hayvon tanasidagi ignalarning 
orasiga kirib qolgan yot zarralami tozalaydi. Hamma ignaterililar, shu 
jumladan, dengiz yulduzlarida ham ambulakral sistemasi, ya’ni suvli 
naychalar sistemasining boMishi xarakterlidir.
209

---

75-rasm. Oddiy amur dengiz yulduzi