Umurtqasizlar zoologiyasidan

to
76-rasm . Oddiy am ur dengiz yulduzi 
(Asterias amurensis)
ning ichki tuzilishi:
1-og‘zi, 2-oshqozoni, 3-anal teshigi, 4-ovqat hazm qilish sistemasining bir
tarmog'i, 5-ovqat hazm qilish radial tarmoqlarining boshlanish joyi, 6-madrepor
plastinkasi, 7-tayanch organi, 8-tosh kanal, 9-radial ambulakral kanal, 10-
ambulakral oyoqchalari, U-ambulakral ampulalari, 12-halqa va radial qon
tomirlari, 13-radial nerv tomiri, 14-halqum,15-terisidashakllanayotgan skeleti, 16-
jinsiy bezlari.
Oshqozon qisqa va tor orqa ichakka o‘tadi. Orqa ichagi aboral 
tomonining markazidagi chiqarish teshigi orqali tashqariga ochiladi. 
Oshqozondan har bir nur bo‘ylab bir juftdan uzun naylar ketadi. 
Naylaming yon tomonida joylashgan hazm qilish shirasi ishlab 
chiqaradigan xaltachalari jigar vazifasini bajaradi. Dengiz yulduzlari 
yirtqichlik qilib hayot kechiradi. Ular ikki tabaqali mollyuskalar, dengiz 
tipratikanlari va boshqa sekin harakatlanadigan umurtqasizlar bilan 
oziqlanadi.
Dengiz yulduzlari va dengiz tipratikanlari tanasining sirtida ichi 
bo‘sh yupqa devorli bo‘rtma!ar joylashgan. Bu bo‘rtmalar 
teri jabralari
deyiladi. Dengiz suvida erigan kislorod bo‘rtmalar devori orqali selom 
suyuqligiga o'tadi. Selom suyuqligi tiniq va rangsiz, unda amyobasimon 
hujayralar boMadi. Nafas olish jaravonida ambulakral sistemasi ham 
qisman ishtirok etadi.
Ignaterililaming maxsus ayirish organlari bo‘lmaydi. Moddalar 
almashinuvi mahsulotlari asosan selom suyuqligidagi amyobasimon 
hujayralar tomonidan tana bo‘shlig‘i devorining eng yupqa joyidan, 
xususan teri jabralari orqali chiqarib tashlanadi. Amyobasimon
211

---

hujayralami tideman bezlari va o ‘q kompleksi organi ishlab chiqaradi. 
Qon aylanish sistemasi ikkita halqa tomirlar va ulardan nurlar bo‘ylab 
ketadigan radial qon tomirlaridan iborat. Halqa tomirlardan biri og‘iz 
oldida, ikkinchisi aboral tomonidagi anal teshigi yaqinida joylashgan. 
Halqa tomirlar qon ishlab chiqaradigan o‘q organ bilan bog‘langan.
Dengiz 
yulduzlarida 
bitta 
asosiy