Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi

Biografiya (tarjimayi hol) metodi
.
Biografiya metodi ham 
psixologiyaning yordamchi metodlaridan hisoblanib, undan kishilarning 
ayrim psixologik xususiyatlarini o‘rganishda foydalaniladi. Ma’lumki, har bir 
odam o‘z biografiyasiga ega. Bi ografik ma’lumotlarda odamning shaxsiy 
psixologik xususiyatlariga oid ayrim faktlar bayon etiladi. Masalan, 
kishilarning biografik ma’lumotlarida ularning dunyoqarashlari, ishonch
- 

---

24 
e’tiqodlari, g‘oyaviy yo‘nalishlari, burchlariga bo‘lgan munosabatlari, 
maqsad va maslaklari ko‘rsatiladi. Ana shunday ma’lumotlarga asoslanib u 
yoki bu o
dam haqida ma’lum xu losa chiqarish mumkin. Biografiya metodi 
xususan bolalar psixologiyasi va pedagogik psixologiyada keng qo‘llaniladi. 
Bolalar psixikasining taraqqiyot yo‘lini biografik tarzda ilmiy kuzatishga 
dastlab mashhur tabiatshunoslardan Charlz Darvin asos solgan. U bola 
psixikasining taraqqiyotini kuzatishga oid o‘zining kundalik xotira tipidagi 
asarini nashr ettirgan. Hozirgi kunda bola taraqqiyotini biografik tarzda 
ochib beruvchi ilmiy asarlar ko‘plab topiladi. Bunday asarlardan eng 
mashhuri N
.A. Menchinskayaning «Bola psixikasining taraqqiyoti», «Ona 
kundaligi» nomli ilmiy
-biografik asarlaridir. Bunday ilmiy-biografik 
asarlarning qimmatli tomoni shundaki, bunday kundaliklar bola 
taraqqiyotining katta bir davrini (masalan, 1 yoshdan 7 yoshgacha 
bo‘lgan 
davrni) qamrab oladi.
Ma’lumki, bolaning har bir yosh davrida unga nisbatan muayyan bir 
tarzda munosabatda bo‘lish lozim bo‘ladi. Ana shu nuqtayi nazardan 
bolaning qayli yosh davrida unga nisbatan qanday muno
sabatda bo‘lishni 
belgilashda biografiya metodi tarbiyachilar va yosh ota-onalarga katta 
yordam berishi mumkin. 
Bolalarning biografiyasiga oid ma’lumotlarni yaxshi bilgan tarbiyachi 
ularga nisbatan individual munosabatda bo‘lishni to‘g‘ri tashkil qila oladi. 
Bolalarning shaxsiy psixologik xus
usiyatlarini biografik tarzda o‘rganishda 
yozuvchilarning avtobiografik asarlari ham katta rol o‘ynaydi. Ma’lumki, yo 
zuvchilar nihoyatda mohir kuzatuvchi hisoblanadilar. Ular o‘zlarining 
asarlarida bolalar (hayvonlar) psixikasining turli cha namoyon bo‘li
shini 
obrazli qilib ochib beradilar. Bunday avtobiografik asarlar orqali 
odamlarning ayrim tiplari, Xarakterlariga xos xususiyatlari, qobiliyat va 
qiziqishlari, dunyo qarashlari, ishonch hamda e’tiqodlari, axloqiy sifatlari 
qanday ijtimoiy-
tarixiy sharoit ta’sirida tarkib topishini bilib olish mumkin.