Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.3.5. Psixik taraqqiyot va ta ’lim Bolaning psixik taraqqiyotida ta’lim va tarbiya juda katta ahamiyatga ega. Uzoq muddat davomi da beriladigan ta’lim - tarbiya ishlari hozirgi vaqtda oiladagi tarbiya ishlari bilan birga qo‘shib olib borilmoqda. Boshqacha qilib aytganda, bolaga ju da yoshlik chog‘idan boshlab qat’iy dastur asosida ta’lim - tarbiya berila boshlanadi. Bola maktabgacha ta’lim tashkilotida, maktabda izchil suratda ta’lim va tarbiya oladi. Bunday uzoq muddatdagi maxsus ijtimoiy ta’lim va tarbiya bolaning psixik taraqqiyotiga ta’sir etmay qolmaydi. Shuning uchun bolaning umumiy psixik taraqq iyoti ko‘p jihatdan ta’lim - tarbiyaning ta’siriga bog‘liqdir. Psixolog L.S. Vigotskiyning fikriga ko‘ra, ta’lim -tarbiya jarayoni psixik taraqqiyot jarayoniga mos kelmaydi. Bola ijtimoiy tajribani ta’lim -tarbiya jarayonida o‘zlashtirib, rivojlanadi. De mak, ta’lim -tarbiya jarayoni har doim psixik taraqqiyotdan bir qadam oldinda boradi. Ta’lim -tarbiya jarayoni bolaning psixik taraqqiyoti uchun sharoit yaratib, zamin hozirlaydi va psixik taraqqiyotni o‘z ketidan ergashtirib boradi. 53 Uning tushuntirishiga ko‘ra psixik taraqqiyotning yaqin sohasida bolaning psixik taraqqiyoti katta odamlarning (ota-onalar, tarbiyachilar va o‘qituvchilarning) bevosita yordami, rahbarligi asosida amalga oshiriladi.Bolaning go‘daklik, ilk yosh, maktabgacha ta’li m tashkiloti va kichik maktab yoshidagi davrlari psixik taraqqiyotning yaqin bosqichiga to‘g‘ri keladi. Psixik taraqqiyotning aktual bosqichiga kelsak, bu bosqich muayyan davrda bolaning katta yoshdagi kishilar yordamisiz mustaqil harakat qila olishi bilan ifodalanadi. Psixik taraqqi yotning aktual bosqichi o‘zlashtirilgan bilimlar, ko‘nikma va malakalardan mustaqil foydalanish bosqichidir. Psixik taraq qiyotning aktual bosqichiga bolaning o‘smirlik va o‘spirinlik davrlari to‘g‘ri keladi. Bu davrda bolalarning ta’lim jarayoniga bo‘lgan munosabatlari tubdan o‘zgarib, ular turli narsalarga nisbatan tanlab munosabatda bo‘la boshlaydilar. O‘smir bola larda qiziqish va dunyoqarash kabi shaxsning murakkab sifatlari tarkib topa boshlashi tufayli turli sohalarga doir bilimlarni mustaqil o‘zlashtirishga urinish yuzaga keladi. Vaholanki, ta’lim - tarbiya psixik taraqqiyotdan bir qadam oldinda borib, psixik taraqqiyotga zamin hozirlar ekan, to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgan ta’lim -tarbiya jarayoni hamma vaqt o‘quvchilarni mustaqil tafakkur qilishga, tabiat hamda jamiyatdagi narsa va hodisalarga doir qonuniyatlarni bilib olishga yordam beradi. Ana shu bosqich nuqtayi nazaridan ta’lim -tarbiya ishlari davomida bolaning hozirgi vaqtda qanday bilim, ko‘nikma, malakalar va Xarakter sifatlariga ega ekanligini va yaqin kelajakda qanday bilim, ko‘nikma, malakalar va shaxsiy sifatlarga ega bo‘la olishini hisobga olish juda muhimdir. Ta’lim -tarbiya jarayonida taraqqiyotning shu ikki bosqichini taqqoslab, bolaning shu paytdagi rivojlanish darajasi va kelajakdagi rivoj- lanish imkoniyatlari haqida fikr yuritish mumkin bo‘ladi. Tarbiyachi ta’lim - tarbiya jarayonida bolaning hozirgi taraqqiyot bosqichini hisobga olib, kelajakda qanday taraqqiyot darajasiga erishishini tasavvur eta olishi hamda bolani ana shu mo‘ljallangan taraqqiyot darajasiga erishtirish uchun aniq Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|