244
yo shida bolaning xulq-atvori deyarli butunlay impulsiv xatti-harakatlardan
tashkil topsa, 4-5 yoshli bolalarda iroda namoyon qilish kuchayadi, biroq
xulq-
atvorda ular katta o‘rin egallamaydi. Faqat katta bog‘cha yoshida bola
nisbat
an irodaviy zo‘riqishlarga qobil bo‘la boshlaydi. Shunday qilib,
irodaviy harakatlarning yuzaga kelishi va rivojlanishi Xarakter
li bo‘lib, xulq
-
atvorda ularni qo‘llash sohasi hamda egallagan o‘rni chegaralangan.
Bola irodasining rivojlanishi maktabgacha yosh davrida yuz beradigan
xulq-
atvor motivlarining o‘zgarishi bilan uzviy bog‘langan. Bola uchun eng
muhim bo‘lgan motivlar guruhining birinchi o‘rinda turishi shunga olib
keladiki, bola qo‘yilgan maqsadga ongli tarzda erisha boshlaydi.
Maktabgacha yoshdagi
bolalar irodaviy harakatlarining rivojida o‘zaro
bog‘liq 3 ta tomonni ajratib ko‘rsatish mum
kin. Bular:
Maktabgacha yosh davrida harakatlar maqsadga yo‘nalganligining
tarkib topishida vazifani bajarish jarayonidagi muvaffaqiyat va
muvaffaqiyatsizlik katta ahamiyat kasb etadi. Ular qiyinchiliklarni
е
ngib
o‘tish va maqsadni ushlab turish davomiyligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatmaydi.
Maqsadga erishishdagi omadsizlik bolani unchalik tashvishlantirmaydi. 4-5
yoshli bolalarda esa omadsizlik ularni quyushqondan chiqaradi; faoliyat
muvaffaqiyatli amalga oshirilayotgan bo‘lsa bolalar ishni oxirigacha
еtkazishga intiladilar. Katta bog‘cha yoshidagi bolalar ham o‘zlarini shunday
tutadilar. Hatto ularning ba’zilari ishga boshqacha munosabatda bo‘
la
boshlaydilar, ni
ma bo‘lsa ham qiyinchiliklarni
еngib o‘tishga harakat
qiladilar, o‘z kuchlarini yana bir bor sinab ko‘rishlari uchun imkon
so‘raydilar,
е
ngilishdan bosh tortadilar.
Bog‘cha yoshi davrida tarbiyachi ta’siri ostida bola o‘z harakatlarini
maqsaddan ancha yiroq motivlarga, xususan ijtimoiy Xarakterdagi
motivlarga (onasiga sovg‘a qilish) bo‘ysundirishga o‘rgana boshlaydi. Bola
Dostları ilə paylaş: