Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1-Sotsiogramma
Bolalar psixologiyasida esa sotsiometrik metod yordami bilan har bir guruhda bolalarning o‘z tengqurlari o‘rtasida yuzaga kelayotgan o‘zaro munosabatlari va ularning guruhda tutgan mavqelari o‘rganiladi. Sotsiometriya metodi yordami bilan bolalarning guruhdagi o‘zaro munosabatlarini, ya’ni bir-birini yoqtirishlari yoki yoqtirmasliklarini quyidagi uslubda o‘rganish mumkin. Guruhdagi bolalarning har birini е chinish xonasiga chaqirib, unga 4- 5 ta chiroyli qilib ishlangan o‘yinchoq ko‘rsatiladi (masalan, chiroyli mashina, toycha, ayiqcha, to‘pponcha, qayiqcha kabi). Ana shu o‘yinchoqlardan bitta o‘zingga yoqqanini tanlab olgin va uni guruhdagi eng yaxshi ko‘rgan o‘rtog‘ingning shkafiga sovg‘a sifatida qo‘yib qo‘y, deyiladi. 23 Bola biroz o‘ylab turgach, yaxshi ko‘rgan bolalaridan birining shkafiga qo‘yib qo‘yadi. Guruhdagi hamma bolalar bu vazifani bajarib bo‘lganlaridan so‘ng eng ko‘p sovg‘a kimning shkafiga qo‘yilganligi aniqlanadi. Ana shu ma’lumotlar asosida bolalarning guruhdagi o‘zaro munosabatlariga doir sotsiogramma tuziladi. Shkafiga eng ko‘p sovg‘a (o‘yinchoq) qo‘yilgan bola guruhning eng sevimlisi va shkaliga bironta ham sovg‘a qo‘yilmagan bola guruhning inkor qilgan, ya’ni yoqtirmagan odami bo‘lib chiqadi va bu bola bilan korreksion ishlar olib bo riladi. Shunday qilib, sotsiometrik metodni maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga nisbatan ham qo‘llash mumkin. Har bir tarbiyachi o‘z guruhidagi bolalarning jismoniy, aqliy, axloqiy rivojlanish xususiyatlarini, bolalar psixik taraqqiyotining umumiy qonuniyatlarini kuzatib aniqlashi zarur. Shu bilan birgalikda tarbiyachi bolalarga nisbatan individual muno sabatda bo‘lishning to‘g‘ri yo‘l - yo‘riqlarini belgilash maqsadida har bir bolaning individual psixologik xususiyatlarini aniqlashga intilishi lozim. Ilk yosh va kichik guruhlarda sotsiometriya metodini qo‘llash deyarli natija bermadi. Bu yoshdagi bolalarda faqat «o‘zim» degan tushuncha ustun bo‘lgani sababli kichik guruhdagi bolalar bilan o‘tkaz ilgan tajribada quyidagi natijaga erishildi. Vasila 3 yoshu 4 oylik. Tajribada qizcha katta qo‘g‘irchoqni tanladi va o‘zining shkafiga olib borib qo‘ydi. Sababi so‘ralganda «Bu meniki, u menga yoqadi» dedi. Mir - jalol 3 yoshu 8 oylik. Marjalol katta mashinani tanladi. «Shu еrdagi eng yaxshi ko‘rgan odamingga ber» deyilganda u tarbiyachisiga olib borib berdi. Qolgan bolalar bilan ham shunga o‘xshash natijalar ko‘rildi. Katta guruhda sotsiometriya metodining qo‘llanishi quyi dagi natijalarni ko‘rsatdi. Tajriba 16 ta bola bilan o‘tkazildi. Avvaldan tayyorlab kelgan turli rang- barang predmetlar, o‘yinchoqlar, gullar tasvirlangan rasmli kartochkalarni stol ustiga o‘ng tomoni bilan qo‘yildi. Bolalarni navbatma - navbat chaqirib «O‘zingga juda yoqgan rasmni tanlab ol!» deyildi. Hamma bolalar olib bo‘lgach, «Rasmlarni ko‘rib bo‘ldingiz, endi shu rasmli kartochkani shu еrdagi o‘zing eng yaxshi ko‘rgan o‘rtog‘ingga bergin», deb aytilganda ba’zi bolalarda ko‘proq, ba’zilarida kamroq kartochkalar hosil bo‘lgan. Qolgan tajribalarda ham shunga o‘xshash natijalarga erishilgan. Demak, sotsiometriya metodining natijalariga ko‘ra tarbiyachi va psixolog bolalar bilan yakka tartibda ishlar olib borishni bilishlari zarur. Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|