Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.3.3. Psixik taraqqiyot qonuniyatlari
Yuqoridagi fikrlardan ko‘rinib turibdiki, bolaning psixik taraqqiyoti juda murakkab jarayondir. Bolaning psixik taraqqiyoti qanday shakllanishidan qat’i nazar, u muayyan qonuniyatlarga bo‘ysunadi. Bu qonuniyatlarning o‘ziga xos xususiyatlari hayot sharoitiga, faoliyatiga va tarbiyaga bog‘liqdir. Psixik taraqqiyot qonuniyatlariga: - notekislik qonuni; - psixika integratsiyasi qonuni; - plastiklik va kompensatsiya qonuni kiradi. 1. Psixik rivojlanishning notekisligi shundan iboratki, har qanday sharoitda, hatto ta’lim tarbiyaning eng qulay sharoitlarida ham shaxsning turli psixik belgilari, psixik funksiyalari va psixik xususiyatlari rivojlanishining bitta darajasida to‘xtab turmaydi. Bolalarga bir xil tarbiya berilsa ham bolalar uni turlicha qabul qiladilar. Chunki, ularning o‘ziga xos individual xususiyatlari mavjud, nerv tizimining xususiyatlari, tiplari turlicha, yashash sharoiti, tarbiyaviy ta’sirlari turlicha bo‘lgani uchun ham psixik taraqqiyot tezlashib yoki sekinlashib, ba’zan to‘xtab yoki tutilib qolishi mumkin. Shu sababli psixik taraqqiyot notekis rivojlanishi mumkin deb 49 e’tirof etiladi. 2. Integratsiya qonuni inson psixikasini o‘z taraqqiyoti davomida tobora ko‘proq yaxlitlik, birlik, mustaqillik va doimiylik xususiyatlarini kasb eta borishidir. Bunda yoshlikda hosil bo‘lgan psixik xususiyatlar taraqqiyot davomida bora-bora kishining asosiy xususiyatiga yoki Xarakter xislatiga aylanadi va bu xislat shu kishining hayotida yaqqol ko‘zga tashlanadigan bo‘lib qoladi. Bu qonunga binoan psixik rivojlanish psixik ho latlarning asta - sekin o‘sib, shaxs xislatlariga aylanishidan iborat bo‘lgan qonundir. 3. Plastiklik va kompensatsiya imkoniyati qonuni. Bu qonun asab tizimining plastiklik xususiyati bilan bog‘liqdir. Yosh bo la ijtimoiy munosabatlarga kirishar ekan u albatta ularni o‘ziga o‘zlashtiradi, taqlid qiladi. Natijada u aqliy tomondan shakllanadi. Ta’lim -tarbiya sharoitida bolani, maktab o‘quvchisining psixikasini maqsadga muvofiq o‘zlashtirishning boy imkoniyati asab tizimining ana shu plastikligiga asoslanadi. Plastiklik kompensatsiya (to‘ldiruvchanlik, tovon, badal) uchun ha m yo‘l ochib beradi. Ba’zi psixik funksiyaning rivojlanishi zaif yoki nuqsonli bo‘lsa, uning faoliyatini zo‘r uyushganligi va aniqligi bilan kompensatsiya qilish mumkin; ko‘rishdagi nuqsonlar qisman, eshitish analizatorining o‘tkir darajada rivojlanishi bi lan kompensatsiya qilinadi. Tarbiyachi va o‘qituvchilar bolaga ta’lim -tarbiya berish jarayonida psixik taraqqiyotning qonunlariga amal qilishlari va bolaning taraqqiyot xususiyatlarini bilishlari maqsadga muvofiqdir. Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|