Uo’K 11. 124 Kbk 5ya2+81. Lat-4 Tuzuvchilar

II turlanishdagi otlar

anus, i m
orqa peshov

caecum, i n
ko‘r ichak

colon, i n
chambar ichak

crassum, i n
yo‘g‘on ichak

duodenum, i n
o‘n ikki barmoq ichak

fundus, i m
tub

jejunum, i n
och ichak

ileum, i n
yonbosh ichak

intestinum, i n
ichak

(o)esophagus, i m
qizilo‘ngach

ovarium, i n
tuxumdon

perineum, i n
chot

peritoneum, i n
qorin parda

rectum, i n
to‘g‘ri ichak

truncus, i m
poya, tana

uterus, i m
bachadon

ventriculus, i m
qorincha

III turlanishdagi otlar

dens, dentis m
tish

I guruh sifatlari

caninus, a, um
itga oid, qoziq (tish)

deciduus, a, um
to‘kiluvchi, ko‘chuvchi, sut (tishi)

geniohyoideus, a, um
engak-til osti

hyoideus, a, um
tilosti (suyagi)

hypoglossus, a, um
tilosti (asabi)

iliacus, a, um
yonbosh

incisivus, a, um
kesuvchi

infrahyoideus, a, um
til osti tagi

mucosus, a, um
shilliqli

omohyoideus, a, um
kurak-til osti

sacrococcygeus, a, um
dumg‘aza-dumga oid

sternohyoideus, a, um
to‘sh-til osti

stylohyoideus, a, um
bigiz-til osti

stylopharyngeus, a, um
bigiz-halqumga oid

submucosus, a, um
shilliq osti

suprahyoideus
til osti usti

supremus, a, um
eng baland

thyrohyoideus, a, um
qalqonsimon-til osti

II guruh sifatlari

biceps, it is
ikki boshli

intestinalis, e
ichakka oid

molaris, e
katta oziq tishga oid

premolaris, e
kichik oziq tishga oid

quadriceps, itis
to‘rt boshli

simplex, icis
oddiy

tenuis, e
ingichka

intestinum tenue
ingichka ichak

teres, etis
yumaloq

triceps, itis
uch boshli

vaginalis, e
qinga oid

TIBBIY MUTAXASSISLIKLAR

P ulmonogiya
Pulmonologiya – quyi nafas yo‘llari tuzilmalari, xususan o‘pkalar, ularning nafas yo‘llari va qon tomirlari hamda ko‘krak qafasi kasalliklarini tashxislash va davolash bilan shug‘ullanuvchi tibbiyot tarmog‘i. Nafas kasalliklarini davolovchishifokorlarga pulmonologist deyiladi. Nafas kasalliklariga astma, emfizema, surunkali bronxit, o‘pkaning kasb kasalliklari va o‘pka tomir kasalligi kiradi, lekin faqat shulardan iborat emas. Pulmonologlar maxsus ventilatsiya bilan ta’minlashga va o‘pkalarni ko‘chirib o‘tkazishga muhtoj bemorlarni ham parvarishlaydi. Umuman olganda, ular o‘pka kasalliklari hamda o‘tkir va surunkali nafas yetishmovchiliklarini tashxislash va davolashga ixtisoslashadi. O‘pka kasalliklarini tashxislash va boshqarish o‘z ichiga o‘pka faoliyatini tekshiruvi, arterial qonning gazga to‘yinish darajasi tahlili, ko‘krak qafasi rentgenografiyasi va kimyoviy yoki mikrobiologik tekshiruvlarni olishi mumkin.

ANATOMIK VA FIZIOLOGIK UMUMIY TUSHUNCHALAR

Nafas tizimi yuqori va quyi nafas yo‘llaridan tashkil topgan. Yuqori nafas yo‘llari burun, halqum, hiqildoq va kekirdakdan iborat. Quyi nafas yo‘llari esa o‘ng va chap bronxlar, bronxiolalar, alveolalar hamda o‘pkalarni o‘z ichiga oladi (4-1 rasmga qarang). Nafas tizimining asosiy vazifasi tanani o‘pka ventilatsiyasi bilan ta’minlashdir. Nafas tuzilmalari, yurak-qon tomiri tizimi tuzilmalari bilan bir qatorda, tana hujayralariga kislorodni tashiydi va ulardan uglerod dioksidi (qoldiq mahsulot) ni chiqaradi. Bu jarayon nafas olish, tashqi muhit havosi va o‘pkada aylanayotgan qon orasida kislorod va ugrerod dioksidi almashinuvi hamda nafas chiqarish hodisalari orqali amalga oshadi. Nafas tizimining ikkilamchi vazifalariga tanaga o‘tayotgan havoni ilitib berish va nutq faoliyatida qatnashish (hiqildoq va ovoz boylamlarini havo bilan ta’minlash) kiradi.

Barbara A.Gylys, Regina M.Masters”Medical Terminology Simplified fourth edition “USA2010/Chapter-4.P.104






1.8-rasmYuqori va quyi nafas yo‘llarining old ko‘rinishi.

Barbara A.Gylys, Regina M.Masters”Medical Terminology Simplified fourth edition “USA2010/Chapter-4.P.105

Nazorat savollari:

1.Lotin tilida nechta daraja bor?
2. Oddiy daraja qo’shimchalari qanday?
3.Qiyosiy daraja qo’shimchalari qanday?
4. Orttirma daraja qo’shimchalari qanday ?


Medicus amicus et servus aegrotorum est. – Shifokor bemorning ham do‘sti, ham qulidir.
Nec quisquam melior medicus, quam fidus amīcus. – A’lo shifokor yo‘q, sodiq do‘stdan boshqa.

§7. Otning III turlanishi: uning rod belgilari va negiz xususiyati.

Otning III turlanishi Genus Masculinum.

Maqsad: Otning III turlanish o‘ziga xos xususiyatlarini; otning Masculinum rodi belgilari va negiz xususiyatlarini bilib olish. Otning III turlanish rodi va negiz xususiyatini aniqlashni; III turlanish Masculinumdagi otlarni sifatlar bilan bosh va qaratqich kelishik birlikda moslashtira olishni; mushaklarning lotincha nomlarini vazifasiga ko‘ra hosil qila olish.

Otlarning III turlanishi.

1. III turlanishga Gen. sing. da -is bilan tugallanuvchi uchala roddagi otlar kiradi.
2. Nom. sing. da ular turlicha qo’shimchalarga ega: cortex, radix, pulmo, pes, crus, canalis, pars, dens, pulvinar.
Ba’zan ikki xil roddagi otlar bir xil qo’shimchaga ega bo‘lishi mumkin. Misol uchun, III turlanish Nom. sing. da ­-us bilan tugallanuvchi otlar (II va IV turlanish m rodidagi otlar bilan adashtirilmasin!) n yoki f rodida bo‘lishi mumkin. Rodga aniqlik kiritish uchun negiz xususiyatida farq qidirish kerak. Agar negiz -r bilan tugallansa, ot n rodida, agar -tyoki ­-d bilan tugallansa, f rodiga tegishli bo’ladi:

-us
-or+is	-er+is	-ur+is		-ut+is	-ud+is
N			f
corpus, oris n	viscus, eris n	crus, cruris n		senectus, utis f	incus, udis f

3. Ko‘pchilik otlarning Nom. va Gen. sing. dagi negizlari o‘zaro mos kelmaydi:

Nom.	cort-ex	rad-ix	crus	pes
Gen.	cortic-is	radic-is	crur-is	ped-is

4. III turlanish otlari Nom. va Gen. sing. da bo‘g‘inlar soni mos kelish yoki kelmasligiga ko‘ra teng va noteng bo‘g‘inli otlarga bo‘linadi:

Teng bo‘g‘inli Noteng bo‘g‘inli

Nominativus
Genetivus
Nominativus
Genetivus

rete
retis
apex
apicis

canalis
canalis
dens
dentis

pubes
pubis
pars
partis

5. -es tugallanmali (V turlanish f rodidagi otlar bilan adashtirilmasin!) III turlanishdagi otlarning rodini aniqlash uchun teng yoki noteng bo‘g‘inlilikni inobatga olish kerak:

-es
Teng bo‘g‘inli	Noteng bo‘g‘inli
F	m
pubes, is f	paries, etis m

6. Negiz otning Gen. sing.shaklidan -is qo’shimchasini olib tashlash orqali aniqlanadi. Ushbu negizga birlik va ko‘plikdagi boshqa kelishik qo‘shimchalari qo‘shilishi mumkin.

III turlanish Genus Masculinumdagi otlar

Nominativus Singularis	Genetivus Singularis
-os	-or+is
-or	-or+is
-o	-on/in+is
-er	-er+is
-es	-t/d+is
-ex	-ic+is

Mashqlar

I. Otlarni Gen. sing. ga qo‘ying, negizni belgilang:
pulmo, carbo, embryo, sapo, mos, flos, tumor, humor, rubor, calor, dolor, doctor, tuber, masseter, sphincter, herpes, paries, apex, culex, pulex, (a)equator, liquor, levator, pronator, buccinator, pollex, aër, venter, gaster.
II.Sifatlarni otlar bilan moslashtiring, qaratqich kelishigda qo‘ying, tarjima qiling:
paries (anterior, mastoideus, jugularis); tuber (ischiadicus, frontalis, parietalis); pes (calcaneus, planus); trochanter (major, minor); venter (posterior, frontalis); humor (vitreus, aquosus); liquor (cerebrospinalis, flavus); pulmo (dexter, sinister); mater (pius, durus, arachnoideus); cor (adiposus).
III. III turlanishdagi otlarning rodini aniqlang:
apex cordis, apex nasi, apex linguae, angulus oris, tunica mucosa oris, liquor cerebrospinalis, paries labyrinthicus, paries mastoideus, liquor pericardii, flos ruber, flos albus, homo sapiens, homo sanus, cor sanum, gaster sana, cortex cerebelli, ala vomeris, cortex cerebri, vertex corneae, vertex cranii, os zygomaticum, os lacrimale, os pedis, os tarsi (s. tarsale).
IV. III turlanishdagi otlarning lug‘at shaklini aniqlang:
A. pulmo dexter, pulmo sinister, apex pulmonis dextri, cortex glandulae suprarenalis, facies pulmonis, lobus pulmonis superior, fissura horizontalis pulmonis dextri, tuber frontale, tuber parietale, atrium cordis, os frontale, os parietale, os hyoideum, os planum, os nasale, apex pulmonis sinistri, paries jugularis, paries mastoideus, paries tympanicus ductus cochlearis, dura mater spinalis, tunica mucosa gastris seu ventriculi, ventriculus sinister cordis, trochanter major, cor pulmonale, pia mater encephali.
B. tuber ossis ischii, os breve, paries membranaceus, apex vesicae urinariae, pes hippocampi, os ut organum, caput stapedis, membrana stapedis, venter musculi, venter posterior, vertex corneae, vertex cordis, os coxae, os ischii, apex ossis sacri.
C. apex linguae, tuber maxillae, ala vomeris, agger nasi, vertex cranii, angulus oris, rima oris, vestibulum oris, paries lateralis orbitae, musculus orbicularis oris, paries vestubularis ductus cochlearis.