Uo’K 11. 124 Kbk 5ya2+81. Lat-4 Tuzuvchilar

Tish qattiq to’qimalarining kariesga aloqador bo’lmagan shikastlanishi.

hypoplasia	gipoplaziya/ yetarlichaakillanmaslik/
pathologica	patalogik yedirilish
lacunacuneiformis	ponosimon nukson
erosio	eroziya, yemirilish
necrosis	nekroz, chirish
acidosa	kislotali
alcalina	ishkorli
endogenes	ichki sababli
traumadentis	tish shikasti
mechanicum	mexanik shikastlanish
chemicum	ximiyaviy shikastlanish
physicum	fizikaviy shikastlanish
pigmentatio	pigmentatsiya , ranglanish
pigmentationigrities	korayish, kora pigmentatsiya
indumentum	karash
osteopetrosis	mramor kasalligi
dysplasia	displaziya
amelogenesisimperfecta	yetilmagan amilogenez
dentinogenesisimperfecta	yetilmagan dentinogenez
osteogenesisimperfecta	yetilmagan osteogenez
fracturadentis	tish sinishi

cardi/o/gram		1–57	1.57 misolidan 1.62 misoligacha so‘z yasalishi uch qoidasidan Cardi va -gram dan so‘z yasang: _____________ / _______ /_______ (root) (suffix) Ushbu misolda qaysi qoidadan foydalanilgan?
		foydalaning. 2 - qoida:
carcin/oma		1–58	Carcin va -oma dan so‘z yasang: Ushbu misolda qaysi qoidadan foydalanilgan?	________________ / __________ (root) (suffix)
		1 - qoida:
enter/o/cyst/o/plasty		1–59	Complete the following frames to reinforce the three rules of word building on page 10. Enter + cyst + -plasty dan so‘z yasang: __________ / _____ / __________ / _____ / ____________________ Ushbu misolda qaysi qoidalardan foydalanilgan? to indicate combining form.)
		1.38. (Use CF 3 - qoida:
		2 - qoida:
		1–60	Leuk + cyt + -penia dan so‘z yasang: __________ / _____ / __________ / _____ / __________. Ushbu misolda qaysi qoidalardan foydalanilgan?
		3 - qoida;
		2 - qoida:

Barbara A.Gylys, Regina M.Masters”Medical Terminology Simplified fourth edition “USA2010/Chapter-1.P.12

III BO‘LIM

RETSEPTURA BILAN BOG‘LIQ LOTIN GRAMMATIKASI ELEMENTLARI. FARMASEVTIK TERMINSHUNOSLIK VA RETSEPT

Nulla regŭla sine exceptiōne. – Hech qaysi qoida istisnosiz emas.
Consuetūdo est altěra natura. – Odat - ikkinchi tabiat.

§20. Farmasevtik terminologiyaga kirish. Dori vositalari nomenklaturasi.

Maqsad:Ba’zi asosiy farmasevtik terminlarni; dori vositalarining nomlarining yasalish usullari va namunali tuzilishini bilib olish. Dori-darmon nomlari va qisman, ularning tarkibiy qismlari yozilish xususiyatlarini bog‘lay olish.

Farmasevtik terminshunoslik

Farmasevtik terminshunoslik «farmatsiya» (yun. pharmakeia – dori tayyorlash va qo‘llash) nomi ostiga birlashuvchi va dori-darmonlar tarkibini o‘rganish, qidirib topish, ishlab chiqarish va qo‘llash bilan shug‘ullanuvchi qator maxsus fanlar majmuasidan iborat. Bu majmuada markaziy o‘rinni qo‘llash uchun rasmiy ruxsatnomaga ega bo‘lgan dorivor moddalar va preparatlar ya’ni dori darmonlar nomenklaturasi egallaydi. Dorivor moddalar sifatida qo‘llanuvchi ko‘pchilik kimyoviy birikmalar 2 xil nomga ega:

1. 
   ilmiy yoki tizimli nom;
   
2. 
   trivial (lot. trivialis - odatiy) nom
   

Trivial nomlardagi tarkibiy qismlar

1. Kimyoviy tarkib haqida ma’lumot beruvchi tarkibiy qismlar:

Tarkibiy qism	Ma’nosi	Misol
-acet(yl)-	atsetilsalitsil kislota mavjudligi	Acetosal
-aeth(yl)- (yun. aither - efir)	etil, etilen mavjudligi	Aethacardinum
-arsen-	margimush mavjudligi	Myarsenolum
-az(o)-, -(a)zid-, -(a)zin-, -zol- (yun. azotos - hayotsiz)	azot yoki azot guruhi mavjudligi	Azetidin
-benz- (ar. benzoa - xushbo‘y shira)	benzol halqa mavjudligi	Benzohexonium
-bis-	vismut mavjudligi	Bisalum
-cyan-	sianid kislota yoki uning unumlari mavjudligi	Cyanocobalaminum
-fer(r)-	temir mavjudligi	Ferramidum
-form- (lot. formica - chumoli)	chumoli kislotasi unumlari mavjudligi	Formalinum
-glyc-	glukoza, shakar mavjudligi	Corglyconum
-io(d)-	yod mavjudligi	Iodolein
-merc- (lot. Mercurius - Merkuriy, savdo-sotiq homiysi)	simob vositalari mavjudligi	Mercuropin
-meth(yl)- (yun. methy - asal)	metil, metilen mavjudligi	Methacyclinum
-ox(y)- (yun. oxys - nordon)	kislorod mavjudligi	Oxytetracyclinum
-phen(yl)- (yun. phaino - yoritmoq)	fenil mavjudligi	Phenobarbitalum
-phosph- (yun. phosphoros - nur sochuvchi)	fosfor mavjudligi	Phosphemidum
-phthor- (yun. phthoros - buzilish)	ftor mavjudligi	Phthorocort
-thi(o)- (yun. theion - oltingugurt)	oltingugurt mavjudligi	Thiodipinum
-yl- (yun. hyle - modda; daraxt)	kislota va uglevodorod radikallari mavjudligi	Methylandrostendiol
-zep(am)-	benzodiazepin unumlari mavjudligi	Phenazepanum

2. Dori vositasining terapevtik yo‘nalganligini ko‘rsatuvchi tarkibiy qismlar:

-alg-, -dol-	og‘riq qoldiruvchi, analgetik	Promedolum
-aller(g)-	allergiyaga qarshi	Allergival
-atrax-	Tinchlantiruvchi	Atraxin
-barb-	uyqu chaqiruvchi	Barbamylum
-chol(e)-, -bil-	o‘t haydovchi	Cholenzimum
-cid- (lot. occidere - o‘ldirmoq)	mikrobga, parazitga qarshi	Streptocidum
-cor-, -card-	yurakka oid, toj tomirlarini kengaytiruvchi	Corvalolum
-c(o)um-, -arol-	qon ivishiga to‘sqinlik qiluvchi	Acenocumarol
-haem(at)-, -aem-	qon yaralishini rag‘batlantiruvchi	Haematogenum
-lax-	bo‘shashtiruvchi, surgi	Acetolax
-myc(o)-, -fung-	zamburug‘ga qarshi	Amycazolum
-orex-	ishtaha tushiruvchi	Anorex
-peps-	ovqat hazm bo‘lishini tartibga soluvchi	Pepsinum
-pres(s)-, -ten-	qon bosimini tushiruvchi, gipotenziv	Apressinum
-phlog- (-flog-)	yallig‘lanishga qarshi	Flogicort
-pyr-	harorat tushiruvchi	Antipyrinum
-sed-, -tranqu-, -val-	tinchlantiruvchi, sedativ	Sedonal
-sept-	zararsizlantiruvchi, antiseptik	Enteroseptolum
-trast-, -gnost-, -graf-	rentgen kontrast, tashxisga oid	Choletrast
-tromb-	tromblar agregatsiyasiga to‘sqinlik qiluvchi	Trombolytinum
-ur-	siydik haydovchi	Diurometan
-vas-, -angi-	qon tomirini kengaytiruvchi, spazmni yo‘qotuvchi	Vasodilatol
-verm-, -helm(int)-	gijjaga qarshi	Univerm
-vom(it)-, -emet-	qayt qilishga qarshi	Emetisan

3. Dori vositaning farmakologik guruhini ko‘rsatuvchi tarkibiy qismlar:
a) og‘riqsizlantiruvchilar:

-aesthes-	og‘riqsizlantiruvchi, anestetik	Anaesthesinum
-cain-	mahalliy og‘riqsizlantiruvchi	Novocainum
-morph- (yun. Morpheus - Morfey, tush ma’budi)	umumiy og‘riqsizlantiruvchi (narkotik)	Morphinum
-narc-	umumiy og‘riqsizlantiruvchi (narkotik)	Narcotan

b) antibiotiklar, mikrobga qarshilar:

-ceph- (-cef-, -cep-)	sefalosporinlar guruhi antibiotiklari	Cephaloridinum
-cillin-	penitsillinlar guruhi antibiotiklari	Oxacillin
-cyclin-	tetrasiklin guruhi antibiotiklari	Tetracyclinum
-mycin-, -mycetin-	Streptomyces shtammi zamburug‘laridan ishlab chiqariladigan antibiotiklar	Laevomycetinum
-sulfa-	mikrobga qarshi sulfanilamidlar	Norsulfazolum

c) gormonal:

-cort(ic)-	buyrak usti bezi po‘stlog‘i gormonlari	Hydrocortisonum
-gest-	sariq tana gormonlari	Progesteronum
-insul-	me’da osti bezi gormonlari	Insulincridesum
-oestr- (yun. oistros - ehtiros)	ayol jinsiy gormonlari vositalari	Dimoestrolum
-stan-, -ster-, -vir-, -andr-, -test-	erkak jinsiy gormonlari vositalari	Tetrasteronum
-parathyr-	qalqon oldi bezi vositalari	Parathyreoidinum
-pitu(itr)-	gipofiz orqa bo‘lagi vositalari	Pituitrinum
-thyr- (-tyr-, -tir-)	qalqonsimon bez faoliyatiga ta’sir etuvchi vositalar	Liothyroninum

d) fermentli:

-as-

Fermentlar

Lydasum

e) vitaminli:

-vit-

Vitaminlar

Hexavitum

4. O‘simlik yoki hayvon mahsulotlarini ko‘rsatuvchi tarkibiy qismlar:

-al(li)-	sarimsoq, piyoz	Allisatum
-anth-	Gul	Strophanthinum
-api-, -virap-	asalari hayot faoliyati mahsulotlari	Apisatronum
-haemato-	hayvon qoni	Haematogenum
-ichthy- (yun. ichthyos - baliq)	qazilma baliq va boshqa dengiz hayvon qoldiqlari tutgan tog‘ jinslari	Ichthyolum
-papaver-	ko’knor boshchasi, guli, urug‘i	Papaverinum
-phyll-	Barg	Euphyllinum
-phyt-	o‘simlik	Phytinum
-rhiz-	ildiz, ildizpoya	Glycyrrhizin
-theo- (1. yun. theobroma - “ma’budlar taomi”, kakao; 2. xit. thea - choy)	choy bargi	Theophyllinum
-vipr-	ilon zahri	Vipraxinum