Nazorat savollari:
1. Oksidlarning nomlari nechta so’zdan iborat?
2. Retseptda oksid qaysi kelishikda turadi?
3. Oxy-prefiksi nimani anglatadi?
4. Tuzlarning nomlari nechta so’zdan iborat?
5. Birinchi bo'lib nima turadi va qaysi kelishikda?
6. Ikkinchi bo'lib nima turadi va qaysi kelishikda?
7. Kislarod miqdori ko'p anionlarga qanday qo'shimcha qo'yiladi?
8. Kislarod miqdori kam anionlarga qanday qo’shimcha qoyiladi?
9. Kislarodsiz anionlar qanday qo'shimcha oladi?
10. Asosli tuzlarga qanday prefiks qo'yiladi?
11. Nordon tuzlargachi?
Dónec erís felíx, multós numerábis amícos. – Baxtli ekansan, do‘stlaringning soni ko‘p.
Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt. – O‘zgalar nuqsoni ko‘zimizni xiralashtiradi, o‘zimizniki esa orqamizda.
§26. Retseptdagi muhim qisqartmalar.
Maqsad: Umum qabul qilingan retseptura qisqartmalarini
bilib olish. Qisqartmalarni qo‘llagan holda retseptdagi lotincha qismni
rasmiylashtira olish.
Retseptdagi qisqartmalar
Shifokor retsept yozib berar ekan, umum qabul qilingan qisqartmalardan foydalanadi. Dori shakllari, o‘simlik qismlarining nomlari va standart retseptura formulirovkalari qisqartiriladi.
Dori vositalari va o‘simliklarning nomlari qisqartirilmaydi.
Retsepturadagi muhim qisqartmalar
Qisqartma
|
To‘liq yozilishi
|
Ma’nosi
|
Aa
|
Ana
|
~dan, teng miqdorda
|
ac., acid.
|
Acidum
|
kislota
|
ad us. ext.
|
ad usum externum
|
tashqariga qo‘llash uchun
|
ad us. int.
|
ad usum internum
|
ichkariga qo‘llash uchun
|
aq.
|
Aqua
|
suv
|
aq. dest.
|
aqua destillata
|
distillangan suv
|
comp., cps., cpt.
|
compositus
|
murakkab
|
concentr.
|
concentratus
|
to‘yingan
|
cort.
|
Cortex
|
po‘stloq
|
D.
|
Da, Detur,Dentur
|
Ber, Berilsin
|
dec., dct.
|
Decoctum
|
qaynatma
|
dep.
|
depuratus, a, um
|
tozalangan
|
dil.
|
dilutus, a, um
|
eritilgan
|
D. t. d.
|
Da (Dentur) tales doses
|
Shunday dozalarda ber (berilsin)
|
empl.
|
emplastrum
|
plastir
|
emuls.
|
Emulsum
|
emulsiya
|
extr.
|
Extractum
|
ekstrakt
|
f.
|
fiat, fiant
|
hosil bo‘lsin
|
fl.
|
Flos
|
gul
|
fluid.
|
fluidus, a, um
|
Suyuq
|
fol.
|
Folium
|
Barg
|
fr.
|
Fructus
|
Meva
|
gel.
|
gelatinosus, a, um
|
Jelatinali
|
gran.
|
Granulum
|
Granula
|
gtt., gtts.
|
guttam, guttas
|
tomchi, tomchilar
|
h., hb.
|
Herba
|
Maysa
|
in amp.
|
in ampullis
|
Ampulalarda
|
in caps.
|
in capsulis
|
Kapsulalarda
|
inf.
|
Infusum
|
Damlama
|
in obl.
|
in oblatis
|
g‘iloflarda
|
in tab.
|
in tabulettis
|
Tabletkalarda
|
in vitr. nigr.
|
in vitro nigro
|
qora shishada
|
linim.
|
linimentum
|
Surtma
|
liq.
|
Liquor
|
Suyuqlik
|
M.
|
Misce, Misceatur
|
Aralashtir, Aralashtirilsin
|
mucil.
|
Mucilago
|
Shilliq
|
N.
|
Numero
|
sonda, dona
|
obd.
|
obductus, a, um
|
qoplangan, qobiqli
|
ol.
|
Oleum
|
Moy
|
past.
|
Pasta
|
Pasta
|
praec., pct., ppt.
|
praecipitatus, a, um
|
cho‘kma
|
pro inject.
|
pro injectionibus
|
ineksiya uchun
|
pulv.
|
Pulvis
|
Kukun
|
q. s.
|
quantum satis
|
qancha kerak bo‘lsa
|
r., rad.
|
Radix
|
Ildiz
|
Rp.
|
Recipe
|
Ol
|
rectif.
|
rectificatus, a, um
|
tozalangan
|
rhiz.
|
Rhizoma
|
ildizpoya
|
S.
|
Signa, Signetur
|
Belgila, Belgilansin
|
sem.
|
Semen
|
urug‘
|
simpl.
|
Simplex
|
oddiy
|
sir.
|
Sirupus
|
sirop
|
sol.
|
Solutio
|
eritma
|
spec.
|
Species
|
yig‘ma
|
spir.
|
Spiritus
|
spirt
|
Steril.
|
Sterilisa! Sterilisetur!
|
Sterilla! Sterillansin!
|
supp.
|
suppositorium
|
shamcha
|
supp. vagin.
|
suppositorium vaginale
|
qin shamchasi
|
susp.
|
Suspensio
|
suspenziya
|
tab.
|
Tabuletta
|
tabletka
|
t-ra, tinct.
|
Tinctura
|
tindirma
|
ung.
|
unguentum
|
malham
|
Mashqlar
I. O‘zbek tiliga tarjima qiling:
membranulae ophtalmicae cum Dicaino, membranulae ophtalmicae cum Atropini sulfate, sirupus Althaeae, species pectorales, sirupus Aloës cum Ferro, aërosolum “Cametonum”, solutio Natrii chloridi isotonica, pulvis foliorum Digitalis, emulsum olei Persicorum, extractum Adonidis vernalis siccum, pulvis Phenoxymethylpenicillini pro suspensione, membranulae ophtalmicae cum Pilocarpini hydrochlorido, solutio Lugoli cum Glycerino, emplastrum Plumbi simplex.
II. Lotin tiliga tarjima qiling:
A. nistatin, nitroglitserin, furazolidon, kseroform, xloroform, ixtiol, anestezin, salazodimetoksin, piotsid, vazografin, xlorofillipt, xinozol, bromkamfora, aminazin, ampitsillin, sintomitsin, oleandomitsin, oksatsillin, kofein-natriy benzoat, tiamin, korazol, streptomitsin, tetrasiklin, teobromin, teofillin, amidopirin, eufillin, fenobarbital, fenatsetin, vinilin, sulfatsil, oksilidin, metilandrostendiol, kokarboksilaza, strofantin.
B. chilibuxa - strixnin; yalpiz - mentol; efedra - efedrin; gulxayri, kungaboqar, do‘lana, dalachoy, ildizpoya, astmaga qarshi, ko‘zga oid.
III. O‘simlik xom ashyolarini ifodalovchi terminlarni lotin tiliga tarjima qiling:
do‘lana mevalari, bahor adonisi maysasi, marvaridgul maysasi, dalachoy maysasi, valeriana ildizili ildizpoya, qalampir yalpiz bargi, bo‘yimodaron maysasi, itshumurt po‘stlog‘i, gulxayri ildizi, eman po‘stlog‘i, gazanda bargi, mavrak bargi, evkalipt bargi, digitalis bargi, rovoch ildizi, chilibuxa urug‘i, zig‘ir urug‘i, belladonna ildizi.
IV. Berilgan dorivor moddalarni lotin tiliga tarjima qiling:
natriy tiosulfat, tiamin bromid, tiamin xlorid, dixlotiazid, tiopental-natriy, sufatsil, sulfadimezin, norsulfazol, korazol, etazol, dibazol, aminazin, sulfamonometoksin, saluzid, ftoruratsil, ftoratsizin, ftorokort.
V. Retseptni lotin tiliga tarjima qiling:
1. Ol:10 dona metilestradiol tabletkalari 0,0002
Berilsin. Belgilansin:
1 tabletkadan kuniga 3 mahal til ostiga
2. Ol:Aminazin eritmasi 2,5% - 2 ml
Glukoza eritmasi 5% - 20 ml
Aralashtirilsin. Sterillansin!
Berilsin. Belgilansin:
venaga quyish uchun
3. Ol:Aloe suyuq ekstrakti 1 ml
Shunday dozalarda ber ampulalarda 10 dona
Belgila:
1 ml dan teri ostiga
4. Ol:Novshadil-arpabodiyonli tomchilar 15 ml
Berilsin. Belgilansin:
10 tomchidan kuniga 3 marta
5. Ol:Mentol 2,5
Novokain
Anestezin 1,0 dan
Etil spirti 70% 100 ml gacha
Aralashtir. Ber. Belgila:
og‘riqli teri sohasiga surkalsin kuniga 2 marta (“Menovazin” vositasi)
6. Ol:20 dona furazolidon tabletkalari 0,1
Berilsin. Belgilansin:
1 tabletkadan kuniga 4 marta ovqatdan so‘ng
7. Ol:Sinestrol moyli eritmasi 0,1% - 1 ml
Shunday dozalarda berilsin ampulalarda 6 dona
Belgilansin:
1 ml dan mushak orasiga
VI. Berilgan retseptni lotin tiliga tarjima qiling, qisqartmalardan foydalaning:
1. Ol:Streptosid eritmasi 0,8% - 15 ml
Furatsillin 0,003
Dimedrol 0,02
Efedrin gidroxlorid 0,2
Adrenalin gidroxlorid eritmasi 0,1%
Aralashtirilsin, berilsin, belgilansin:
burunga 3 tomchidan kuniga 2 marta
2. Ol:Itshumurt po‘stlog‘i 30,0
Gazanda barglari 20,0
Bo‘yimodaron maysalari 10,0
Aralashtir, yig‘ma hosil bo‘lsin
Berilsin. Belgilansin:
1 qoshiq yig‘mani 1 stakan qaynatilgan suv bilan damlatilsin, yarim stakandan ertalab va kechasi ichilsin
3. Ol:Dalachoy maysalari 100,0
Berilsin, belgilansin:
damlatilsin, kuniga 3 marta ½ stakandan ichilsin
4. Ol:Belladonna ekstrakti 0,02
Kseroform 0,1
Rux sulfat 0,05
Glitserin 0,12
Aralashtir, shamcha hosil bo‘lsin
Shunday dozalarda berilsin 10 dona
Belgilansin:
kechasi 1 shamchadan to‘g‘ri ichakka
5. Ol:Rovoch sharbati 300 ml
Berilsin. Belgilansin:
1 osh qoshiqdan kuniga 3 marta
6. Ol:Fenobarbital 0,05
Bromizoval 0,2
Kofein-natriy benzoat 0,015
Papaverin gidroxlorid 0,03
Kalsiy glukonat 0,5
Aralashtir, kukun hosil bo‘lsin
Shunday dozalarda berilsin 24 dona
Belgilansin:
1 kukundan kuniga 3 marta
7. Ol:Astmaga qarshi yig‘ma 50,0
Berilsin. Belgilansin:
½ choy qoshiq yig‘mani yoqilsin, tutuni hidlansin
8. Ol:25 dona tetrasiklin bilan nistatin qobiqli tabletkalari
Ber. Belgila: 1 tabletkadan kuniga 3 marta
9. Ol:Aloe surtmasi 50,0
Berilsin. Belgilansin:
zararlangan teri sohalariga surkalsin
10. Ol:Ampitsillin suspenziya uchun kukuni 60,0
Qora shishada ber
Belgila:
qo‘llanmaga muvofiq eritilsin, 1 choy qoshiqdan kuniga 3 marta qabul qilinsin
11. Ol:10 dona neomitsin sulfat bilan ko‘z pardalari
Ber. Belgila:
quyi qovoq qirg‘og‘iga 1 pardadan sutkasiga 1 marta qo‘yilsin
12. Ol:Eritromitsin malhami 15,0
Berilsin. Belglansin:
zaralangan teri sohalariga surtilsin
13. Ol:Aloe sharbati 100 ml
Qora shishada ber
Belgila:
1 choy qoshiqdan kuniga 3 marta ovqatdan 30 daqiqa oldin
14. Ol:Bahor adonisi maysalari 2,0
Valeriana ildizi bilan ildizpoyalar 1,5
Aralashtir, yig‘ma hosil bo‘lsin
Shunday dozalarda ber 10 dona
Belgila:
1 paketni 1 stakan qaynatilgan suvda damlatilsin, 1 osh qoshiqdan kuniga 3 marta ichilsin
15. Ol:Teobromin
Amidopirin 0,25 dan
Fenobarbital 0,02
Shunday dozalarda berilsin tabletkalarda 12 dona
Belgilansin:
1 tabletkadan kuniga 3 marta
3.8-rasm. Meva urug’lar.
Dostları ilə paylaş: