Uo’K 11. 124 Kbk 5ya2+81. Lat-4 Tuzuvchilar


Sifat yasovchi suffikslar



Yüklə 25,53 Mb.
səhifə34/65
tarix21.10.2023
ölçüsü25,53 Mb.
#158573
növüУчебник
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   65
kitob tayyor15.04.2018 (Восстановлен)

Sifat yasovchi suffikslar
1. So‘z yasovchi negizda ko‘rsatilgan belgiga boy bo‘lish ma’nosini anglatuvchi sifatlar:

Suffikslar

So‘z yasovchi ot negizi

Yasama so‘z misollari

-os-
(us, a, um)

squam-a
fibr-a
infect-io

tanga
tola
yuqish

squam-osus
fibr-osus
infecti-osus

tangali
tolali
yuqumli

2. So‘z yasovchi negizda ko‘rsatilgan belgiga tegishlilik ma’nosini anglatuvchi sifatlar:



Suffikslar

So‘z yasovchi ot negizi

Yasama so‘z misollari

-al-
(is, e)

coron-a

toj

coron-alis

toj tomirga oid; tish tojiga oid

-ar-
(is, e)

clavicul-a

o‘mrov

clavicul-aris

o‘mrovga oid

-ic-
(us, a, um)

thorax, acis
zygoma, atis
gaster, tris

ko‘krak qafasi
yonoq
me’da

thorac-icus
zygomat-icus
gastr-icus

ko‘krakka oid
yonoqqa oid
me’daga oid

-e-
(us, a, um)

perone

pharynx, ngis


oesophag-us

kichik boldir suyagi
halqum
qizilo‘ngach

peron-eus

pharyng-eus


oesophag-eus

kichik boldirga oid
halqumga oid
qizilo‘ngachga oid

-in-
(us, a, um)

palat-um
uter-us
pelv-is

tanglay
bachadon
chanoq

palat-inus
uter-inus
pelv-inus

tanglayga oid
bachadonga oid
chanoqqa oid

Eslatma:
1) agar so‘z yasovchi negizlar -lyoki -r bilan tugallansa, -al-/-ar- suffikslari dissimilatsiyasi ro‘y beradi: vertebralis, clavicularis.
2) -al-/-ar- suffiksli bir qator sifatlar «o‘xshashlik» nostandart umumiy ma’no tashiydi: circularis - doiraviy; reticularis - to‘rsimon; pyramidalis - piramidasimon.
3. So‘z negizida ko‘rsatilgan belgiga o‘xshashlik ma’nosini anglatuvchisifatlar:

Suffikslar

So‘z yasovchi ot negizi

Yasama so‘z misollari

-ide-
(us, a, um)
-ides

rhombos
delta

romb
delta

rhombo-ideus
delto-ideus
delto-ides

rombsimon
deltasimon

-form-
(is, e)

crux, crucis

xoch

cruci-formis

xochsimon

Bu turdagi ko‘pchilik sifatlar XVII asrda anatomlar tomonidan sun’iy yaratilgan. Ulardan ayrimlari, mas., m. arytaenoideus - cho‘michsimon mushak; m. hyoideus - asl. ipsilonsimon mushak (ypsilon, υ), m. mastoideus - so‘rg‘icsimon mushak; m. pterygoideus - qanotsimon mushak, umuman so‘z yasovchi negizda berilgan jismlarga o‘xshash emas. Bunday «ziddiyat» bilan vena mastoidea - so‘rg‘ichsimon vena terminsi ham taqdirlangan, negaki u so‘rg‘ichga o‘xshamaydi; uning nomi processus mastoideus - so‘rg‘ichsimon o‘simtaga tegishliligi bilan tushuntiriladi. venae sigmoideae terminsiga ham monand sabab topamiz: ushbu termin bilan ifodalangan venalar sigma yunon harfiga umuman o‘xshamaydi, ammo ular colon sigmoideum - sigmasimon chambar ichakka tegishli.
4. So‘z yasovchi negizda ko‘rsatilgan belgini tashuvchi ma’nosini anglatuvchisifatlar:

Suffikslar

So‘z yasovchi ot negizi

Yasama so‘z misollari

-fer
(us, a, um)

semen, inis
sudor, oris

urug‘
ter

semin-i-fer
sudor-i-fer

urug‘ga oid (urug‘ tashiydigan)
terga oid

-phor-
(us, a, um)

Oon

tuxum

oo-phorus

tuxum tashiydigan

5.Negizdako‘rsatilganbelgini 1) «tug‘diradigan, yetishtiradigan, chaqiradigan» (faol ma’no); 2) «tug‘iladigan, chaqiriladigan» (sustma’no) anglatuvchisifatlar:

Suffikslar

So‘z yasovchi ot negizi

Yasama so‘z misollari

-gen-
(us, a, um)
-genes

cancer

pyon

enteron


saraton

yiring

ichak


cancero-genus

pyo-genus


entero-genus



saraton chaqiradigan
yirinlatadigan; yiringlagan
ichak kasalligi sababli

Mashqlar


I. O‘zbek tiliga tarjima qiling:
tuberalis, tuberosus, tuberculum, tuberositas, tubercularis; tubus, tubulus, tuba, tubula, tubalis; bulla, bullosus; capitulum, capitalis; denticulus, dentalis; vesicula, vesicularis.
II.Qo‘shimchalarni belgilang, o‘zbek tiliga tarjima qiling:
cuticula, tuberculum, mammilla, frenulum, glomerulum, ossiculum, ventriculus, corpusculum, lingula, lingualis, lingularis, radicula, ventralis, dorsalis, tympanicus, caninus, meningeus, membranosus, cardiogenus (yun. cardia - yurak), spongiosus, analis, femoralis, geniculum, maxillaris, mandibularis, mucosa, serosa, granulosus, alveolaris, gluteus, coccygeus, carpeus, parotideus, tarseus, phalangeus, caroticus, pubicus, neurogenus.
III. Qo‘shimchalar ma’nosini ko‘rsating, o‘zbek tiliga tarjima qiling:
papilla parotidea, ductus pancreaticus, fossa condylaris, fossula petrosa ossis temporalis, incisura fibularis, processus styloideus, ductus hepaticus, os scaphoideum, palatum osseum, vena gastrica, m. gluteus, arteria meningea, ductuli prostatici, fossa canina maxillae, cavitas medullaris, cornu sacrale, apex ossis sacri, tuber ischiadicum, systema nervosum centrale.
IV.Ma’no jihatidan so‘z yasovchi qo‘shimchalardan foydalangan holda sifat yasang:
«- simon,o‘xshash» - xanjar (yun. xiphos), bigiz (yun. stylos), pona (yun. sphen), trapetsiya (yun. trapezion), o‘rgimchak to‘ri (yun. arachne), qalqon (yun. thyreos), qanot (yun. pteryg-), so‘rg‘ich (yun. mastos), pona (lot. cuneus), zamburug‘ (lot. fungus), duk (lot. fusum), chuvalchang (lot. vermis).
«ko’p, boy» - tolali, shilliqli, g‘orli, gangliyli, koptokchali, donchali, tomirchali, do‘mboqli.
«tegishli, oid» - ko‘krak qafasiga tegishli , nog‘oraga oid, diafragmaga oid, uyqu arteriyasiga oid, me’daga oid, limfaga oid, ko‘ruv bo‘rtig‘iga oid, siydik nayiga oid.
V.-io qo‘shimchasi yordamida fe’l negizidan ot yasang:
A. resectum - kesib olmoq, qirqib olmoq; extirpatum - ildizi bilan yulib olmoq; sectum - kesmoq, qirqmoq; punctum - sanchmoq; extractum - chiqarmoq; extensum - uzatmoq, cho‘zmoq.
B. obturatum - tiqinlamoq; occlusum - bekitmoq; contractum - tortmoq; luxatum - chiqmoq, siljimoq; invasum - bostirib kirmoq; transfusum - quymoq; secretum - ajratmoq; depressum - tushirmoq, bosmoq; commotum - chayqatmoq; compressum - qismoq; infectum - singdirmoq, yuqtirmoq; selectum - tanlamoq; mutatum - o‘zgartirmoq; injectum - ichiga tashlamoq; perforatum - teshib o‘tmoq.
VI.-or qo‘shimchasi yordamida fe’l negizidan ot yasang:
constrictum - toraytirmoq; depressum - tushirmoq, bosmoq; injectum - ichiga tashlamoq; supinatum - to‘ntarmoq, ag‘darmoq; erectum - to‘g‘rilamoq; monitum - eslatmoq, nazorat qilmoq; excavatum - o‘yib olmoq; acceptum - qabul qilmoq; receptum - olmoq; ordinatum - tartibga solmoq.
VII.-ura qo‘shimchasi yordamida fe’l negizidan ot yasang:
junctum - bog‘lamoq; strictum - toraymoq; curvatum - egmoq; fissum - tilmoq, yormoq; comissum - biriktirmoq; sutum - tikmoq; fractum - sindirmoq, buzmoq.
VIII. Klinik terminlarni tarjima qiling:
perforatio appendicis, abscessus chronicus, abscessus hepatis ascaridosus, glaucoma malignum pigmentosum, glaucoma juvenile, polypus mucosus simplex, polypus fibrosus, cancer papillaris, eruptio medicamentosa, ulcus gangraenosum, cysta dentalis radicularis, cysta bronchogena, cysta palatina, cancer pulmonis.
IX .Termin-so’z tuzilmalarini o’qing. Suffikslarni ajrating,
manosini taxlil qiling
1. necrosis pulpae
2. resection apices radices dentis
3. dermatitis faciei(dermato-teri)
4. papillae fungiformes linguae
5. pulpitis diffusa acuta
6. periodontitis acuta
7. perforatio parietis sinus maxillaris
8. fractura mandibulae
9. glossitis purulenta profunda
10. pulpitis gangraenosa chronica
11. glossitis rhomboidea.
12. parodontosis chronica

X. Termin-so’z tuzilmalarini lotin tiliga tarjima qiling:


1. Tanglayda yiring bo’lishi (tilning, pulpaning)
2. Tishning kraiesi (tishlarning)
3. Chuqur yiringli o‘yma
4. Kariesli tish (tishlar)
5. Kariesli bo’shliq (dog‘)
6. Katta shikastlanish (kichik)
7. Labdagi yara
8. Yuzning ishishi
9. Yaxshi sifatli (yomon sifatli) o’simta
10. Yuqori jag’ning sinishi (pastki)
11. Boshning shikastlanishi (yuzning, tishning)
12. Pastki labning yallig’lanishi (yuqori)
13. Yuqumli kasallik
14. Shikastlanishdan keyingi behush holat
15. Og’ish bo’shlig’ining xavfli osimtasi



Yüklə 25,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   65




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin