Uo’K 11. 124 Kbk 5ya2+81. Lat-4 Tuzuvchilar
Yüklə 25,53 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birikmashakllar
- §15. So‘z yasalishi (davomi). PrefiksatsiY. Prefiks-suffiksli yasama so‘zlar.
- Prefiksatsiya
Leksik minimumabscessus, us m abssess acutus, a, um o‘tkir benignus, a, um yaxshi sifatli, xavfsiz cancer, cri m saraton caries, ei f karies, suyakchirishi colica, ae f qorinda to’satdan bo’ladigan oq’riq (sanchiq) coma, atis n koma, behush holat comatosus, a, um komaga oid cysta, ae f pufak, kista cystosus, a, um kistali diabetes, ae f diabet diabeticus, a, um diabetga oid diffusus, a, um tarqalish, diffuz eczema, atis n chilla yara, ekzema fractura, ae f sinish gangraena, ae f qorason, gangrena gangraenosus, a, um gangrenali glaucoma, atis n nazla, glaukoma hernia, ae f churra hernialis, e churraga oid icterus, i m sariqlik ileus, i m ichak tutilishi infantilis, e bolalarga xos infectio, onis f yuqish, infeksiya infectiosus, a, um yuqumli inflammatio, onis f yallig‘lanish juvenilis, e o‘spirinlarga xos malignus, a, um yomon sifatli, xavfli morbus, i m kasallik oedema, atis n shish paralysis, is f falaj, shol paralyticus, a, um falajlikka oid paresis, is f parez, yarim falaj pneumonia, ae f zotiljam senilis, e qarilikka xos spasmus, i m tirishish, spazm spasticus, a, um spazmga oid trauma, atis n shikastlanish traumaticus, a, um shikastlanishga oid ulcus, eris n yara ulcerosus, a, um yarali varix, icis m, f vena tuguni, kengaygan vena varicosus, a, um kengaygan venaga oid volvulus, i m ichaklarning buralib qolishi ORGANLARNING NOMLARINI KLINIK TERMINLARDA YOZING VA TALAFFUZ QILING. SUFFIKSLARNI AJRATIB KO’RSATING. So’z elemenlari 5
BirikmashakllarBirikma shakl (BSh) so‘z o‘zagining unli tovush bilan birikishidan hosil bo‘ladi. Bu unli tovush, odatda, o dan iborat. Unli tovush o‘z mustaqil ma’nosiga ega emas, lekin ikki so‘z elementini bog‘lash imkonini beradi.
Barbara A.Gylys, Regina M.Masters”Medical Terminology Simplified fourth edition “USA2010/Chapter-1.P.5 Nazorat savollari: 1. Suffikslar qachon va qanday hollarda qo 'llaniladi? 2. Otlardan qaysi suffikslar yordamida sifat hosil qilamiz? 3.Kichraytirish ma'nosini anglatuvchi sufflkslarni ayting? 4. Tegishli va oid ma 'nosini anglatuvchi sifatlarni ayting.? 5.Boy va ko’p ma'nosini beruvchi sufflkslarni ayting. 6.Kasallik chaqiruvchi ma’nosini beruvchi sufflksni ayting va misollar keltiring. Facĭle dictum, difficĭle factum. –Oson aytmoq, qiyin qilmoq. Otium post negotium. – Ishdan keyingi hordiq. §15. So‘z yasalishi (davomi). PrefiksatsiY. Prefiks-suffiksli yasama so‘zlar.Maqsad: Ko‘p qo‘llaniluvchiyunon-lotin dubletlarini va anatomik prefikslarni bilib olish. Berilgan ma’noda prefiksli va prefiks-suffiksli yasama so‘zlarni tahlil va hosil qila olish.(Tana tuzilishiga va yuz soxasini ifodalovchi TE) PrefiksatsiyaPrefikslarPrefiks bu so‘z boshida joylashgan so‘z elementi. Bir prefiks o‘rniga boshqa prefiksni qo‘yish so‘z ma’nosini o‘zgartiradi. Prefiks, odatda, son, vaqt, makon yoki inkorni ifodalaydi. Ushbu darslikda prefiks yakka holda kelsa, oxiriga defis qo‘yiladi. Prefiksatsiya – old qo‘shimchani (prefiksni) o‘zakka qo‘shish, bunda ma’no o‘zgarmaydi, balki ushbu tushunchaga lokalizatsiyasi (yuqori, quyi, oldingi, orqa), yo‘nalishi (yaqinlashish, uzoqlashish), kechishi (ilgari, keyin), mavjudligiyoki inkor etishi kabi tarkibiy qismni qo‘shadi. Prefikslar ko‘makchilardan rivojlangan, shuning uchun ularning o‘z ma’nosi tegishli ko‘makchilarniki bilan mos keladi. Ba’zi prefikslarning o‘z ma’nosi asosida ikkilamchi, ko‘chma ma’nolar yuzaga kelgan. Shu tarzda yunon ko‘makchisi para (atrofi, yoni) da ko‘chma ma’no “chekinish, og‘ish, ma’lum hodisaning tashqi namoyon mohiyatiga mos kelmaslik” rivojlangan, mas.: paranasalis – burun atrofi; paramnesia (yun. mnesis - xotira) – xotira buzilishi va yolg‘on xotiraning yuzaga kelishi; paratyphus – Salmonella avlodiga mansub ma’lum bakteriyalar tomonidan qo‘zg‘atiluvchi odam yuqumli kasalliklar guruhining umumiy nomi bo‘lib, ich terlama (qorin tifi) alomatlariga o‘xshash (!) ba’zi klinik ko‘rinish bilan xarakterlanadi. Morfologiyafan sohalarida qo‘llaniluvchi tushunchalarda AE-prefikslar o‘z ma’nosiga ega. Patologik holatlar, kasalliklar, a’zo faoliyatining buzilishlarini ifodalovchi terminlarda esa AE-prefikslar ikkilamchi ma’noda foydalaniladi, misol uchun anat. hypogastrium - qorin osti; pat. fiziol. hypotonia - mushakning yoki kavak a’zo mushak qavatining tonusi tushishi. Anatomik nomenklaturada lotin prefikslari, patologik anatomiya, fiziologiya, klinika fan sohalarida esa yunon prefikslari ustunlikka ega. Biroq istisnolar ham uchrab turadi: epicranialis - kalla usti, epifascialis - fassiya usti, endocervicalis - bo‘yin ichi. NB! Prefikslarning negizga qo‘shilishida negizning boshlang‘ich tovushi ta’siri ostida prefiksda o‘zgarish sodir bo‘lishi mumkin. Bu, asosan, assimilatsiyada (lot. assimilatio - qiyoslash, o‘xshatish) namoyon bo‘ladi: prefiksdagi so‘nggi undosh so‘z yasovchi negizning boshlang‘ich tovushiga to‘liq yoki qisman qiyoslashadi, mas., ad-prefiksi c, f, g, n, p boshlang‘ich undoshlari oldida mos ravishda ac-, af-, ag-, an-, ap- ga to‘liq qiyoslashadi; prefikslardagi so‘nggi n boshlang‘ich b, p oldida m ga o‘tadi yoki l, m, r oldida to‘liq assimilatsiyaga uchraydi. Ba’zi lotin prefikslarida eliziya, ya’ni so‘nggi undoshning tushib qolishi mumkin, mas., ex- va e-; con- va co-; dis- va di-. Yunon prefikslari ana-, dia-, cata-, meta-, para-, anti-, epi-, apo-, hypo-, meso- da eliziya so‘nggi unlinegizning boshlang‘ich unlisi oldida tushib qolishi bilan namoyon bo‘ladi. Shu bilan unlilarning qator kelishi bartaraf etiladi, mas., met-encephalon (meta+encephalon), di-encephalon (dia+encephalon). Yüklə 25,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|