Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

9.4.1 chizma. Raqobat kuchi m od eli64
J.J.Lamben raqobatli afzalliklami ikkita keng kategoriyalarga 
guruhlaydi - tashqi va ichki raqobatli afzalliklar, ya’ni firma va tovami 
raqobatdoshligini tavsiflovchi raqobatli afzalliklardir. Tashqi raqobatli 
afzallik tovam i «bozor kuchini ifodalaydi, ya’ni u bozomi imtiyozli 
raqobatchiga nisbatan yuqoriroq sotish narxlarini qabul qilishga majbur 
qila oladi va mavjud tovarlardan norozi b o ig a n xaridorlarning istak- 
larini aniqlash va qondirishdagi afzalliklarga tayanadi. Ichki raqobatli 
afzallik firmaning ishlab chiqarish xarajatlari, raqobatchidan ko‘ra kam ­
roq tannarxga erishishga imkon beruvchi va ishlab chiqaruvchi uchun 
qiymat hosil qiluvchi tovarga asoslangan hamda sotish narxlarining bo­
zor yoki raqobat tomonidan pasaytirilishiga k o ‘proq darajada bardoshli 
qiluvchi yuqoriroq unumdorlik oqibatidir».65
Tovami jalb etuvchanligi va raqobatbardoshligini ifodalovchi omil­
lar klassifikatsiyasi sxemasini zanjir ko ‘rinishida k o ‘rsatish mumkin:
64 Л укина.А .В . М аркетинг товаров и услуг:учеб.пособие-М .:Ф О Р У М : И Н Ф Р А -М .2017,- 
239 с
65
М аркетинг: Укув кулланм а / Ф .Т. Базарова. У збекистан Р еспубликаси О ли й в а урта 
ма.хсус 
1
аъ ли м вазирлиги: - Т.: И ю и со д -М о л и я, 2015,- 424 б.
1 9 9

---

narx - sifat - servis - marketing muhiti. Raqobatbardoshlik sifat va qiy- 
mat omillari bilan bog‘liqdir. Ular sifat, iqtisodiyot va marketing 
k o ‘rsatkichlari yordami bilan to iiq tavsiflanishi mumkin.
Raqobat 
afzalliklami 
aniqlayotganda 
iste’molchilar 
talabiga 
b o ‘ysunish kerak va mijozlar raqib afzalliklami zarur deb qabul qilishida 
ishonch hosil qilishi kerak. Ko‘p hollarda, quyidagi vaziyat sodir 
b o ia d i: korxona aniq raqobat afzalliklarga ega b o is a ham ammo, ular 
to ‘g ‘risida iste’molchilar bilimga ega emas, deb fikr yuritadi. Raqobat 
afzalliklari raqobatbardoshlikning omillari, y a’ni boshqa korxonalar 
bilan raqobat kurashida qatnashish qobiliyati bo ‘lib xizmat qiladi. 
Marketing imkoniyatlami aniqlash uchun SWOT - tahlil (ingliz so‘zlar- 
dan tashkil topgan qisqartiruv: strength, weakness, opportunities, threats, 
ya’ni - kuch, imkoniyat, sustlik, tahdid) nomini olgan y a’ni tashkilot­
ning kuchli va sust tomonlari, imkoniyat va tahdidlaming tahlili demak- 
dir.
Matritsadan foydalanganda imkoniyatlar va tahdidlaming boshqa 
tomonga o ‘tishini ham hisobga olish kerak. Shunday, ishga solinmagan 
imkoniyat, agarda uni raqib ishlasa, tahdidga aylanishi mumkin. Aksin- 
cha, bartaraf etilgan tahdid firmaga q o ‘shimcha kuchli tomonga ayla­
nishi mumkin. Shunday qilib, tahdid va imkoniyatlami tahlili korxona­
ning ichki resurslar va imkoniyatlami baholashga ko ‘maklashadi, tashqi 
muhit o ‘zgarishi yo'nalishlarini va korxonaning bu o ‘zgarishlarga mos- 
lashuv darajasini aniqlab beradi.