Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Kontent marketingi 
- bu maqsadli auditoriya uchun onlayn 
tarkibni yaratish, nashr etish va tarqatishga yo'naltirilgan marketing 
shakli. K o‘pincha korxonalar kontent marketingdan ushbu maqsadlar 
uchun foydalanadilar:
• e ’tibom i jalb qilish va yetakchilikni yaratish;
• mijozlar bazasini kengaytirish;
• onlayn savdoni yaratish yoki k o ‘paytirish;
• brend xabardorligini yoki ishonchliligini oshirish:
• foydalanuvchilaming onlayn hamjamiyatini jalb qilish.
Asosiy tamoyiUar va tushunchalar
Biznes, hech bo‘lmaganda qisman elektron maydonga o'tishga maj­
bur. Intemetning rivojlanishi, raqobat yuksalishi va biznesning global- 
lashishi sabab bo ‘ladi. K o‘proq xaridorlami jalb qilish va jahon bozorida 
omon qolish uchun tadbirkorlar ham reklama vositalarini o ‘zgartirishlari 
kerak edi. Bozorda muvaffaqiyatli ishlash uchun yuqori sifatli mahsu- 
lotlarga ega b o iish yetarli emas; yuqori sifatli xizmat ko'rsatish va 
raqobatning yangi usullarini muvaffaqiyatli joriy qilish juda muhimdir.
284

---

Onlayn marketing (elektron marketing) - axborot texnologiyasidan 
foydalanishda kompaniya va mijozlar o ‘rtasidagi uzoq muddatli aloqalar 
rivojlangan interaktiv jarayon. Keng m a’noda, marketing mijozlaming 
ehtiyojlarini qondirish va maksimal foyda olish uchun strategik va taktik 
rejalashtirish jarayonlarini o ‘z ichiga oladi.
E-marketing ikki xil b o ‘lishi mumkin:
- butun tashkilotning marketing strategiyasining tarkibiy qismi.
- butun an’anaviy marketing komponentlarini o ‘z ichiga olgan mus­
taqil tizim b o iib , ular elektron muhitga oikaziladi.
E-marketingda mijozlar an’anaviy demografik usul bilan segment- 
larga boiinm aydilar, ammo ularning xatti-harakati bo'yicha segmentlar- 
ga boiin adi. Bugungi kunda distribyutor kanallarining soni o ‘sib bor- 
moqda va ishlab chiqaruvchilar mahsulotni xaridorga to ‘g ‘ridan to ‘g ‘ri 
yetkazishning yangi usullarini kashf etishda vositachilar soni ortib bor- 
moqda. Kompaniyalar yangi sharoitlarga moslashish uchun turli xil m ar­
keting turlarini joriy qilishlari kerak.
Biznes va axborot texnologiyalarining elektron marketingga ta ’siri:
• Mijoz - eng muhimi. Bugungi biznes dunyosi raqobat sharoitla- 
rini aniqlaydigan iste’molchilar tomonidan belgilanadi. Xarid qilish 
kuchini ko ‘paytirish, doimiy o ‘zgarib borayotgan ehtiyojlar va umidlar 
qisqartirilgan mahsulot hayot sikliga olib keladi.
• Tezlik. Intemetdagi m aiu m o tlar yuqori tezlikda o ‘zgarib boradi, 
shuning uchun mijoz doimiy ravishda jarayonni kuzatishi kerak;
• Masofaning yo‘qolishi. Internet yordamida geografik to ‘siqlar 
boim aydi. Kompaniyalar dunyoning turli burchaklaridagi o ‘z mijozlari 
bilan muloqot qilishadi. Global miqyosda erishish imkoniyati a w a l 
mavjud b o im ag an bozorlarga erishishga imkon beruvchi omil hisobla­
nadi. Shu sababli, Internet cheksiz global bozor hisoblanadi.
• Vaqt cheklovlarining yo‘qligi. Uzluksiz faoliyat, ya’ni kuniga 
yigirma to ‘rt soat, haftasiga yetti kun (24/7):
• Zakovatga asoslangan kapital - tasavvur, ijodkorlik va tadbirkor- 
lik - moliyaviy kapitalning muhim manbalari.
Yuqorida sanab o iilg a n elektron texnologiyalaming ta ’siri, 
elektron-marketing - internet va boshqa raqamli texnologiyalardan 
foydalangan holda marketing maqsadlari uchun m oijallangan murakkab 
jarayondir.
Virtual muhitni an ’anaviy marketingga ta ’siri:
285

---

• an ’anaviy marketing funksiyalarining samaradorligini oshiradi;
• marketing yechimlari uchun moslashuvchanlikni ta ’minlaydi 
(fizik chegaralami bekor qilish, mahsulotlar va xizmatlar to ‘g ‘risida 
m a’lumotlarga kirish, passiv mijoz holatidan faolga o ‘tish).75
E-marketingning eng katta afzalligi shundaki, internet mahsulotni 
sotishning har bir bosqichida xizmat ko'rsatishni ta ’minlaydi: mahsulot­
ni sotishdan avval, sotish paytida va savdo operatsiyasidan keyin.
M arketing maqsadlariga erishish uchun, maqsadli guruhdan so‘ng, 
m ijozlar aniqlanganidan so‘ng, keyingi qadam marketing choralari va 
harakatlar va ulam i q o ila sh n i ko‘zda tutishdir. A n’anaviy marketing 
strategiyasi modelidan so‘ng, kompaniya marketing vositasi deb atala- 
digan birlashgan marketing vositalarini ishlab chiqadi. A n’anaviy 
marketing ishlarida u mahsulot, narx, reklama va tarqatishni o ‘z ichiga 
oladi. Biroq ushbu to ‘siqni intemetga o ‘tkazish, qaror qabul qilish kuchi 
sotuvchidan xaridorga o ‘tadi. Asosiy e ’tibor, qaror qabul qilish qudra- 
tiga ega b o ‘lgan mijoz bilan muloqotda bo ‘ladi. shuning uchun ishlab 
chiqaruvchi mijozning ishlab chiqarish bosqichidan oldin ham ehtiyoj- 
larini aniqlab olishlari kerak.
A n’anaviy marketing aralashmasi interaktivlik elementlariga ega 
emas, shuning uchun an ’anaviy tarzdan farqli o ‘laroq, elektron 
marketing yanada kengroq xususiyatga ega.
Narxlash. Internet samarali bozor deb qaraladi, chunki u past 
narxlar, yuqori narxlar moslashuvchanligi, tez-tez lekin kam ahamiyatli 
narx o ‘zgarish kabi xususiyatlarga ega. Intemetda tijorat faoliyatining 
past xarajatlari past narxlami keltirib chiqaradi - xodimlarga b o ig a n
ehtiyojni, binolami ijaraga olish va texnik xizmat ko'rsatish xarajatlarini 
kamaytiradi. Xarid qilish vositachilari narxni pasaytirishga hissa qo‘sha- 
di (benchmarketing natijalarini ommaviy taqdim qilish), teskari auksion- 
lar (xaridorlar narxni belgilab qo'yadilar) (yetkazib beruvchi taklifni 
bajarishga harakat qiladi), soliqdan ozod qilingan zonalar, venchur kapi- 
tali (aksariyat elektron biznes venchur kapitallari hisobiga moliyalash- 
tiriladi va u tezroq va yuqori daromaddan ko 'ra uzoq muddatli daro- 
madga e ’tibomi qaratadi), faol raqobat (ko'plab bozor qatnashchilari, 
narxlami taqqoslash, savdo takliflaming yangilab turilishi va boshqalar). 
Narxlam ing moslashuvchanligi sotib olish xatti-harakatlari va narx
75 http://ekonom ik-Iom za.rnoodlc.org.pl;'m od/hook/vicw .php?id=726& chaD terid= 15.3
286

---

o ‘zgarishlari bilan b o g iiq . Narxlarga qiziquvchi iste’molchilami jalb 
qilish istagi, narxlar o ‘zgarishining qulay va oddiy jarayoni, eksperi- 
m entlar va narxlami solishtirish narxlarda tez-tez ammo deyarli sezil- 
maydigan darajada o ‘zgarishlarga olib keladi.
Narx sifat belgisi sifatida - mijozning mahsulot xususiyatlari bilan 
yaxshi tanish bo‘lmagan taqdirda tegishli narxlash strategiyasi. Bunday 
holda yuqori narx mijozga mahsulot yoki xizmat yaxshi va sifatli 
ekanligini tasdiqlaydi.
R ag‘batlantiruvchi narx - bu narxlash usuli savdolami rag‘batlanti- 
rish va mijozlami jalb qilish uchun ishlatiladi. Ushbu usul odatda qisqa 
muddat davomida savdo samaradorligini oshirish uchun qoilaniladi;
Yetakchilik bahosi - ushbu uslub b o ‘yicha eng past narx m a iu m bir 
mahsulot yoki xizmat kategoriyasi uchun o ‘matiladi. Bunday holda 
xarajatlami kamaytirish kerak;
0 ‘z ehtiyojlarini yaxshiroq qondirish maqsadida m ijozlaming aniq, 
maqsadli guruhiga e ’tibor qaratish, narx-navoning segmentatsiyasi 
bo‘yicha yondashish;
Nufuzli narx - ayrim iste’molchilar yuqori narxda sotib oladilar. 
Buning natijasida ular qimmatbaho mahsulot yoki xizmatni olishga 
intiladi.
Doimo o ‘zgarib borayotgan mijozlar uchun onlayn narxlar dinamik 
va faoldir. Shuning uchun kompleks narxlash usullari, tamoyillari va 
strategiyalarini birlashtirish va q o ila sh zarur.