Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Brendni yaratish bosqichlari:
1.Tadqiq va tahlil qilish, bu raqobatchilar faoliyatini o ‘rganishdan 
boshlanadi. 
Ishlab chiqarishni rejalashtirishdan a w a l marketing 
tadqiqotlarini o ‘tkazish va mahsulotni baholash lozim, y a’ni m ahsulot:
60 L in A nshu, Ju n W u & U lysses J. B row n III (2015) Do S tereotypes Ignite Polysem y and 
S trengthen C o nsum er-B ased B rand E quity?, Journal o f P rom otion M anagem ent, 21:5, 531-547
188

---

• butunlay yangi;
• ishlab chiqaruvchi uchun yangi (raqobatchilaming harakatiga 
javob sifatida);
• yangi avlod vakili, yaxshilangan konfiguratsiyaga ega;
• an’anaviy (line 
extinction), 
assortimentni 
kengaytiradigan, 
raqobatchilardan nishani olib qo‘yadigan b o ‘lishini belgilab olish kerak 
b o ‘ladi.
So‘ngra marketing nishasi ishlab chiqiladi. Ushbu guruhdagi 
raqobatchi-markalar va ulaming qanchalik darajada o ‘mashganliklari 
aniqlanadi. Kim ushbu mahsulotdan foydalanadi, kim uni sotib oladi, 
kim konsultatsiya beradi yoki ekspertizani o ‘tkazadi, bulaming barchasi 
oxirigacha aniqlanadi. B o ig ‘usi brendning narx/ sifat sistemasidagi 
pozitsiyasi shakllantiriladi, ya’ni ushbu brendni qaysi xaridorga sotish 
va undan qanday foyda olish mumkinligi hisoblanadi.
2. Strukturasini ishlab chiqish
Brendlar portfelini rivojlantirish strategiyasi yoki brending nuqtayi 
nazariga k o ‘ra brendlar arxitekturasi ishlab chiqiladi (Promotion).
Portfelning ikkita modeli mavjud: “zontikli”, uni yana Branded 
House deb ham atashadi (brend -to m , umumiy uy), ikkinchisi alohida 
brendlaming kompleksi - House o f Branded (brendlar uyi).
Birinchi vaziyatda barcha kuchlar tovarlam ing hamma guruhlarini 
qamrab oladigan yagona brendni yaratishga qaratiladi. Masalan: Jonson 
& Jonson (bunda tana va sochni parvarishlovchi vositalar bir nom ostida 
chiqariladi). Zontikli brendning yorqin namunasi - “Genius” savdo 
markasidir, u turli asbob-uskunalar, kompyuter sichqonchalaridan tortib 
skanerlargacha taklif qiladi.
Ammo iste’mol bozorida tovarlarni supermarketlar tarm og‘i orqali 
sotish vaqtida bitta peshtaxtada brendning barcha turdagi mahsulotlarini 
joylashtirish imkoni b o ‘lmaydi (shampunlar alohida, kremlar alohida 
joylashtirilishi m a’lum), shunda brend b o iin ib ketishga majbur bo‘ladi.
Bu kabi megabrendlar rivojida muayyan tavakkalchilik ham 
mavjud: 
birgina 
mahsulotning 
omadsizligi 
tovarlaming 
barcha
guruhlariga ta ’sir ko'rsatishi va brendni parchalanishi mumkin.
3. Nom tanlash (“Brand-name”).
Har qanday brendga nom kerak. U tanlangan segmentga mos kelishi 
zarur, aksincha b o ‘lsa, stereotiplami yengish uchun qo'shim cha harajat- 
lar qilishga majbur b o ‘linadi. Talaffuz qilish oson (har doim eshitiladi va
189

---

tezroq eslab qoladi) ijobiy (brend haqida gap ketganda paydo b o iad ig an
ijobiy his-tuyg‘ular unga sodiqlik garovidir) b o ‘lishi kerak.
4. Brend imijini yaratish. (“Brand Image”)
“Brend qurilishi” b o ‘yicha mutaxassislaming ayrimlari (“Brand 
Building”) “brend-zina”ning quyidagi bosqichlaridan foydalanishni tak­
lif qiladilar:
• identifikatsiya (u nima?)
• ahamiyati (u nima uchun?)
• reaksiya (men u haqida nimani o ‘ylayman?)
• munosabat ( u bilan qanday assotsiatsiyalar b ogiiq?).
• Kevin Keller esa brendni olti blokga ajratadi:
• xarakterli xususiyatlari
• foydalanish xususiyatlari
• imij
• baholash va his-tuyg‘ular
• rezonans (qanday his-tuyg‘ular).rtl
Brendni yaratish reklama kompaniyasining rivojlanishi bilan yakun- 
landi. Brendni ilgari surish usullari kompaniyaning moliyaviy imko- 
niyatlaridan kelib chiqqan holda tanlanadi. Hozirgi vaqtda brend egasi 
uning mashhurligini va tan olinishini oshirishga yordam beradigan 
ko‘plab vositalarga ega. Eng keng tarqalganlari:
• reklama bannerlari va e io n la r taxtalari;
• televizorda namoyish etiladigan videolar;
• radio reklama;
• markali mahsulotlar;
• chizmaiy sayt;
• ish uchrashuvlari va o ‘quv tadbirlarini tashkil qilish;
• tomoshabinlami hayratda qoldiradi;
• ijtimoiy tarmoqlardagi faoliyat;
• ixtisoslashgan hamjamiyatni tashkil etish;
• ijtimoiy ahamiyatga ega loyihalami amalga oshirish;
• brend haqida (tovar) haqida m aiu m o t tarqatish, orator m a’ruza- 
chilami jalb qilish.
61 К евин Л ейн К еллер-С тратегическнй бренд-м енедж мент. С оздание, о ценка и управление 
м арочн ы м капиталом . В ильям с ,2 0 1 6 , 305 с.
190

---

Asl nom va ifodali logotip brendni tan olish uchun katta ahamiyatga 
ega. Iste’molchi xizmat yoki mahsulot sotib olish imkoniyatini k o ‘rib 
chiqishda aynan shu ikki elementni hisobga oladi. Potensial mijoz 
ongida kompaniyaning umumiy g ‘oyasini shakllantirishga xizmat qiladi. 
Shuning uchun brendni yaratishda siz ism va logotipni tanlash 
masalasiga alohida e ’tibor berishingiz kerak.
Logotip quyidagicha b o‘lishi kerak:
• samarali (esda qolarli);
• noyob (raqobatchilardan maksimal darajada farqlanishni t a ’m in­
lash uchun);
• ranglar uyg‘unligi (g‘oyalar va tafsilotlar ko'pligi logotipga zarar 
yetkazadi);
• kompaniya g ‘oyalarini ifoda eta olish, uni buzmaslik va ijobiy 
imij yaratish;
• iste’molchi kompaniyaning ramziy shaklda aks ettirilgan qiymat- 
larini to ‘g ‘ri idrok qilishi kerak.
Yozuv va belgi birgalikda paydo b o ‘lganda logotiplar universal 
yechimdir. Vaqt o'tishi bilan, tovar taniqli bo'lgandan so‘ng, siz faqat- 
gina logotipni qoldirishingiz mumkin. Shuningdek, siz o ‘zingizning 
brendingizning moslashuvchanligini oshirish uchun logotip elementlari- 
ni ajratib q o ‘yishingiz va ushbu qismlarni turli xil holatlarda alohida 
ishlatishingiz mumkin. Har bir brend, hatto sifatli va hurmatga sazovor 
bo‘lsa ham, brendga aylanmaydi. Maqomni k o ‘tarish jiddiy moliyaviy 
investisiyalami talab qiladi. Brendni yaratish uchun tovar egasi ajoyib 
tadbirkorlik qobiliyatiga ega bo'lishi kerak. Agar siz brendni qanday va 
nima uchun yaratishni yaxshi bilsangiz, sizga mos keladigan nomni 
tanlash, ko‘zni qamashtiradigan logotipni ishlab chiqish va muayyan 
vaziyatda eng mos reklama usullarini tanlash osonroq b o ‘ladi.
Muvaffaqiyatli 
brendni yaratish uchun 
sizga uchta asosiy 
ingrediyent kerak:
• xaridorlami tushunish;
• mijozlarga do'stona munosabat;
• adolatli (ochiq) joylashishni aniqlash.
Odamlaming hayotiga ta ’sir qilish. Nim a qilsangiz ham, o'zingiz 
uchun emas, ular uchun qilayotganingizni unutmang. Ularga foyda, 
ishonch va ular yanada yaxshilanishiga umid qiling. Bu tajribalami
191

---

yaratadi, bu esa o ‘z navbatida xotiralami yaratadi. Bugun biz ko'rib tur- 
gan ko ‘plab ramziy logotiplar bir nechta bosqichlami boshdan kechir- 
gan. Apple, Starbucks va Twitter o ‘zlarining emblemasi harflar yoki 
ulam ing kombinatsiyasi k o ‘rinishidagi logotipga qaraganda k o ‘proq 
tanib olinadigan narsalarga aylandi.