Urganch davlat universiteti Pedagogika fakulteti Maktabgacha taʼlim yoʻnalishi

12.Mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi va ta’lim tarbiyasi
Reja:
1.Maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi va tarbiyasi
ta’lim tarbiyaning roli.
2. Rivojlanish uning turlari.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi va tarbiyasi
ta’lim tarbiyaning roli maktabgacha yoshdagi bolalarni intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy jihatdan har tomonlama rivojlantirish uchun sharoitlarni yaratish maktabgacha ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilishning mavjud tartibini qayta ko‘rib chiqishni hamda maktabgacha ta’lim xizmatlarini ko‘rsatishning zamonaviy usullarini joriy etishni talab qiladi. Ta’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirish bolalarning rivojlanganligi darajasini va ularning umumiy boshlang‘ich ta’limga tayyorligini, shuningdek, ularning ijtimoiy, shaxsiy, hissiy, nutqiy, jismoniy va ijodiy rivojlanishini baholash asosida amalga oshirilishi lozim.
Bolaning rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar
Irsiyat
Atrof-muhit
IRSIYAT
Irsiyat dеganda bolalar gеnеtik dasturiga kiritilgan muayyan xislat va xususiyatlarning ota-onadan bolaga turli xil o‘xshashlik, xususiyatlarning o‘tishi tushuniladi. Irsiyatga ko‘ra bolaga ota-onasidan inson organizmi, asab tizimi, miya va xis tuyg‘u organlari, shuningdek, qomat tuzilishi, soch teri rangi o‘tadi. Bular insonni boshqa insonlardan ajratib turuvchi tashqi omillar hisoblanadi. Shuningdek irsiyat bo‘yicha nerv faoliyatini rivojlantiradigan nerv xususiyatlari ham o‘tishi mumkin. Irsiyat bolaning tabiiy xususiyatlari asosida biror bir faoliyat sohasida muayyan qobiliyatlarining shakllanishini ko‘zda tutadi
ATROF-MUHIT
Inson bo’lib еtishish uchun faqatgina biologik irsiyatning o’zi kifoya emas. Inson faqat sotsiolizatsiya jarayonida, ya’ni muloqotda, boshqa insonlar bilan o’zaro ta’sirda shaxs bo’lib еtishadi. Inson jamiyatidan tashqarida ma’naviy, ijtimoiy, psixik rivojlanishi sodir bo’la olmaydi. Bu fikrni barchaga ma’lum hollar, ya’ni inson bolasi hayvonlar orasida o’sgani yanada mustahkamlaydi.
IJTIMOIY MOSLASHUV
Ijtimoiy moslashuv bolaning muvaffaqiyatli ijtimoiylashuvining sharti va natijasi hisoblanadi. Bu asosan uch yo‘nalishda olib boriladi: faoliyat, muomala va anglash. Faoliyat sohasida bolada faoliyat turlarining kengayishi, faoliyatning zaruriy shakl va vositalarini qo‘lga kiritishi, muomala sohasida muomala doirasining kengayishi, uning mazmunining chuqurlashishi, jamiyatda qabul qilingan xulq-atvor me’yorlarini o‘zlashtirish sodir bo‘ladi. Anglash sohasida o‘z “men”i obrazini shakllantirish, o‘zining ijtimoiy mansublik va ijtimoiy o‘rnini anglash ro‘y beradi. Bu jarayonlarning barchasini tarbiya tartibga soladi.Yosh bolalar davlat himoyasida O‘zbekiston Respublikasi “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida”gi Qonunining 45-moddasida maktabgacha bo‘lgan yoshdagi bolalarga qarab turish va ularni ta’minlash berilgan. Davlat maktabgacha bo‘lgan yoshdagi bolalarning, ayniqsa yetim bolalar va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarning, sog‘lig‘ining holatini tuzatishga, uzoq vaqt davolanishga hamda reabilitatsiya qilishga muhtoj bo‘lgan bolalarning, shuningdek kam ta’minlangan va ko‘p bolali oilalardagi bolalarning ijtimoiy himoya qilinishi va qo‘llab-quvvatlanishini ta’minlaydi.
Rivojlanish va uning turlari "0 yoshdan 2-3 yoshgacha bo'lgan bolani faol tarbiyalash" - bu bizni qiziqtirgan atamaga berilgan ta'rif Anna Rappoport. Ushbu hodisaning aniq zararsizligi va foydalari bilan jamiyatda u ko'pincha salbiy his-tuyg'ularni va masxaralarni keltirib chiqaradi. Gap shundaki, uni amalga oshirishning ko'plab talqinlari va shakllari mavjud. 1 yoshdan 3 yoshgacha bo'lgan bolalarni tarbiyalash an'anaviy ta'limning antagonisti sifatida qabul qilinadi, bu Evropa madaniyati qonunlariga muvofiq bolaning 6-7 yoshidan boshlanadi. Bolaning erta rivojlanishida ba'zida ular nafaqat chaqaloqlar bilan mashg'ulotlarni, balki boshlang'ich va o'rta maktabgacha yoshdagi bolalar bilan, ya'ni 3-4 va 4-5 yoshli bolalar bilan ishlashni ham anglatadi. An'anaviy rivojlanish psixologiyasi bolalarning erta rivojlanishining yosh toifasiga mos kelishiga ko'ra uch turga bo'linishini tuzdi. Bu: Erta. Bola fiziologik, aqliy va psixologik sabablarga ko'ra unga to'ldirmoqchi bo'lgan ma'lumotni yoki unga singdirmoqchi bo'lgan ko'nikmalarni idrok eta olmaydi. Kichkintoyni o'tirishga o'rgatish mumkin emasligi aniq. Keyinchalik. Inson fiziologik, aqliy va psixologik tayyorgarligi tufayli uning arsenalida bo'lishi kerak bo'lgan bilim va ko'nikmalarni singdirmoqchi bo'lgan vaziyat. Misol uchun, bolani 8 dan keyin o'qishga o'rgatish juda kech. U, albatta, o'rganadi, lekin jarayon unchalik samarali va oqilona bo'lmaydi. Yana bir holat shundaki, 10 yoshli bola baletni o'rganish uchun juda kech. O'z vaqtida. Bolaning yoshi va rivojlanish parametrlarining unga singdirishga harakat qilayotgan ko'nikma va bilimlarga muvofiqligi.
Muvaffaqiyatli o'rganish uchun siz bolaning qaysi yoshda ma'lum ma'lumotlarni idrok etishga tayyorligini aniq tushunishingiz kerak. Ko'pchilik ob'ektiv uchun o'z vaqtida turlicha bo'lish eng adekvat ko'rinadi. Bu yosh ko'rsatkichlari va insonning individual xususiyatlariga mos keladi. Biroq, birinchi va ikkinchi variantlar ham mavjud bo'lish huquqiga ega. Asosiysi, o'z oldiga maqsad qo'yish va bolaning xohishiga, sog'lom fikrga va jismoniy holatiga zid harakat qilmaslikdir.chaqalog’ingizni tarbiyalash nafaqat maktabga yoki bolalar bog’chasiga tayyorgarlik, balki chaqaloq uyg’un va faol rivojlanadigan, uning xotirasini, e’tiborini va tasavvurini, mantiqiy fikrlashni, ma’lumotlarni tahlil qilish va sintez qilish qobiliyatini o’rgatadigan axborot muhitini yaratishdir. . Bu vunderkind bolani tarbiyalashga yo’naltirilganlik emas, balki barkamol shaxsni rivojlantirishga qaratilgan bo’lishi kerak. Ushbu maqola ota-onalar tomonidan mustaqil ravishda yoki bolalarni rivojlantirish guruhlarida ko’pincha qo’llaniladigan tarbiya usullarini tushunishga yordam beradi.